“Persoon van ervaringsdeskundige hulpverlener moet meer ruimte krijgen”
On 24/05/2016 by Redactie StandardDe combinatie professionaliteit en ervaringsdeskundigheid werd in eerste instantie gezien als iets onwenselijks. Je was óf ervaringsdeskundige óf professioneel opgeleid sociaal werker. Een onnodige scheiding van twee voor elkaar relevante werelden, meent Alie Weerman, die op 30 mei aanstaande aan de Vrije Universiteit promoveert op een proefschrift over ervaringsdeskundigheid bij hulpverleners.
Zij vindt dat de functie van professionele hulpverlener meer ruimte moet bieden aan persoonlijke ervaringen. Met haar onderzoek wil ze dan ook ervaringsdeskundigen een steun in de rug geven. “Het omgaan met schaamte, stigma en onmacht speelt bij cliënten met verslavingsproblematiek een belangrijke rol. Hulpverleners die zelf dergelijke ervaringen hebben gehad, kunnen hier vaak goed bij aansluiten. Zij kunnen cliënten hoop geven en bemoedigen als zij de moed hebben hun eigen ervaringen bekend te maken.” Het deskundig leren gebruiken door hulpverleners van ervaringskennis vraagt wel om de juiste begeleiding en scholing. Het vraagt om een scholingstraject binnen een cultuur waarin ervaringskennis integraal als bron van kennis is opgenomen.
Van erkenning naar officiële opleiding
De inzet van Weerman voor de acceptatie van ervaringsdeskundigheid binnen de hulpverlening heeft zelfs geleid tot het opzetten van een officiële opleiding. De ‘persoon’ van de professional moet vooral meer ruimte krijgen, niet alleen door het gebruiken van persoonlijkheidskenmerken als empathie, assertiviteit en integriteit, zoals al gebruikelijk was in Social Work. Ook is er daarnaast ruimte voor het expliciet gebruiken van eigen levenservaring binnen de beroepsuitoefening. Weerman: “Hierbij zijn alle ervaringen van belang. Een mens is méér dan een rol, iemand die ex-verslaafd is, is méér dan ex-verslaafd, een cliënt is méér dan een diagnose. Een professional is ook een mens, net als de cliënt.”
Existentieel perspectief
De SPH-opleiding van hogeschool Windesheim biedt inmiddels aan studenten die verslaafd zijn geweest, psychiatrische problemen hebben gehad of andere ervaringen hebben met ontwrichting of beperkingen, de mogelijkheid om deze ervaringen op deskundige wijze te gebruiken in hun beroep. Weerman werkt ervaringsdeskundigheid uit vanuit een existentieel perspectief dat de nadruk legt op het hebben leren omgaan met bestaansdilemma’s op het gebied leven en dood, vrijheid en beperktheid, eenzaamheid en verbondenheid, zinloosheid, betekenis, chaos en orde. Een deel van haar proefschrift is gewijd aan deze existentiële uitwerking van herstel van verslaving.
Aanbevelingen voor de praktijk
Weerman laat het in haar proefschrift echter niet bij een louter academische beschouwing van ervaringsdeskundigheid, maar sluit af met zes aanbevelingen voor de praktijk:
- Erken ervaringskennis als bron van kennis binnen opleidingen voor zorg en dienstverlening. Het erkennen van ervaringskennis als bron van kennis past bij de nieuwe uitdagingen waarvoor het sociaal werk zich gesteld ziet. Er moet geïnvesteerd worden in een andere invulling van de beroepsrol.
- Geef ervaringskennis ruimte in alle beroepen in de GGZ. Er is meer ruimte nodig voor ervaringskennis en empathie in de breedte van de GGZ. Hierbij is aandacht nodig voor een diversiteit aan achtergronden. De coming out van psychologen en psychiaters die momenteel in kranten en vaktijdschriften gaande is, is wat dat betreft een hoopgevende zaak. Een coming out is echter niet hetzelfde als het deskundig leren gebruiken van de eigen ervaringen. Hiervoor is scholing nodig.
- Ontwikkel een traject voor ervaringsdeskundigheid binnen opleidingen voor Social Work. Het onderscheid tussen ‘ervaringen’, ‘ervaringskennis’ en ‘ervaringsdeskundigheid’ zoals in het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid is geformuleerd moet gehandhaafd blijven. Ervaringskennis is iets anders dan ervaringsdeskundigheid. Bij het laatste staat de ervaringskennis ten dienste aan de professionele begeleiding of ondersteuning van anderen. Het beroep van social worker, en met name dat van de GGZ-agoog, lijkt een goede inbedding te zijn voor een ervaringsdeskundige professional die breed wordt opgeleid en herstelondersteunend kan werken in de GGZ en in de wijkteams. Beroepsregistratie is hierbij van belang.
- Stimuleer praktijkgerelateerd onderzoek vanuit een fenomenologisch-existentieel perspectief. In de opleidingen Social Work leren studenten nog te vaak dat zij een afstudeeronderzoek moeten doen volgens het empirisch-analytisch onderzoeksparadigma. Hierin moet verandering komen: ook vormen van onderzoek (en met name kritisch handelingsonderzoek) volgens fenomenologisch-existentiële wetenschapstheoretische uitgangspunten zijn volgens Weerman wenselijk. Social workers moeten kunnen invoegen in een diversiteit aan leefwerelden. De eigen aard van het werk zou meer zichtbaar kunnen worden in het type onderzoek waarmee zij afstuderen.
- Kom tot prestatie-afspraken in het HBO over inclusie en diversiteit. Er is toegevoegd beleid nodig voor studenten in opleidingen op het gebied van zorg en welzijn, met een functiebeperking, een bijzondere achtergrond of een bepaalde kwetsbaarheid.
- Het inzetten van ervaringskennis moet niet voorbehouden worden aan hoger opgeleiden. De professionalisering van ervaringskennis in diverse rollen van ervaringsdeskundigen met een mbo- of hbo-opleiding moet niet ten koste gaan van de participatie van andere burgers met ervaringskennis bij het vorm geven van de ‘participatiesamenleving’. Het beroep ‘ervaringsdeskundige’ kan leiden tot een nieuwe hiërarchie die de vernieuwing die men wilde doorvoeren juist tegengaat. Alle burgers moeten ruimte krijgen voor het benutten van ervaringskennis, wellicht ook in betaalde functies. Daarnaast is het van belang de kwaliteit en inzet van de professionele ondersteuners met ervaringsdeskundigheid te regelen, te bewaken en te verbeteren. Beroepsregistratie is hierbij van belang, evenals een degelijke opleiding, waarbij zowel wetenschappelijke, praktische-professionele als ervaringskennis worden benut.
Het proefschrift kan integraal gedownload worden vanaf de website van de Vrije Universiteit.
Interessant artikel? Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets.
Mee discussiëren? Dat kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013