Jongeren met een persoonlijkheidsstoornis: aangepaste schematherapie werkt
On 14/11/2014 by Annabel Sak StandardBij jongeren onder de 18 jaar mag een persoonlijkheidsstoornis worden vastgesteld (met uitzondering van de antisociale persoonlijkheidsstoornis). Volgens de DSM 5 mag dit echter alleen worden vastgesteld als “de specifieke maladaptieve persoonlijkheidstrekken van de betrokkene op een breed terrein van situaties blijvend aanwezig zijn en het onwaarschijnlijk is dat ze zich beperken tot een specifieke ontwikkelingsfase of alleen een uiting zijn van een andere psychische stoornis”. Bovendien moeten de symptomen minstens één jaar aanwezig zijn (APA, 2013).
Op donderdag 6 november sprak Dr. Jeffrey Roelofs, verbonden aan de Universiteit Maastricht en werkzaam bij de jeugdafdeling van het RIAGG Maastricht, over persoonlijkheidsstoornissen bij jongeren en de behandeling hiervan met schematherapie. Hij geeft aan dat de DSM 5 ambivalent is als het gaat om classificatie van persoonlijkheidsstoornissen bij jongeren onder de 18 jaar. Immers, de DSM 5 betracht voorzichtigheid met de classificatie van persoonlijkheidsstoornissen bij jongeren onder de 18 jaar, maar tegelijkertijd veronderstelt de DSM dat de oorsprong van een persoonlijkheidsstoornis in de kindertijd ligt.
Kwart van jongeren vertoont kenmerken van persoonlijkheidsstoornis
Het diagnosticeren van een persoonlijkheidsstoornis moet volgens Roelofs voorzichtig en zorgvuldig gebeuren. “Jongeren vertonen gedurende hun puberteit soms kenmerken die bij een persoonlijkheidsstoornis zouden passen. 25-30% van de jongeren voldoet op een gegeven moment tijdens hun jeugd aan de criteria van een persoonlijkheidsstoornis. Dat betekent niet meteen dat deze jongeren ook daadwerkelijk een persoonlijkheidsstoornis hebben. Daarom moet er goed worden gekeken of de kenmerken pervasief en persistent zijn en niet passend zijn binnen een normale ontwikkelingsfase”, zo stelt GZ-psycholoog Roelofs.
Jongeren met een persoonlijkheidsstoornis zijn bovendien vaak lastig te behandelen. Roelofs: “Niet alleen is weerstand te voelen, ook schiet een cognitieve therapie meestal tekort. Jongeren wéten wel dat ze verkeerd denken en bepaalde dingen moeten doen om zich beter te voelen, maar ze blijven zich gewoon rot voelen. Wat belangrijk is voor deze jongeren, is in te gaan op de basisbehoeften die tot nu toe in het leven onvoldoende aandacht hebben gekregen van ouders of verzorgers”. De belangrijkste basisbehoeften zijn basisveiligheid, verbondenheid met anderen, zelfwaardering, autonomie, zelfexpressie en realistische grenzen.
Schematherapie als behandeling
Als mogelijke therapie voor persoonlijkheidsstoornissen bij jongeren bespreekt Roelofs de schematherapie: “Een schema is een soort structuur van kennis en gedrag die mensen ontwikkelen en die betrekking heeft op henzelf, de wereld om zich heen en de toekomst. Deze schema’s worden gevormd door de opvoeding, het temperament van het kind en door het meemaken van eventuele traumatische gebeurtenissen”.
De schematheorie gaat uit van achttien schema’s, die bijvoorbeeld betrekking hebben op verlating en instabiliteit, wantrouwen en misbruik, onderwerping en goedkeuring of erkenning zoeken.
“Die schema’s kun je koppelen aan de basisbehoeften van het kind. Zo heeft bijvoorbeeld basisveiligheid te maken met verlating en wantrouwen, en verbondenheid met anderen met emotionele verwaarlozing en sociaal isolement. Je ziet dat mensen op drie manieren met deze schema’s om kunnen gaan: mensen geven zichzelf overg aan een schema, waarbij ze het denken en doen behorende bij het schema accepteren en over zich heen laten komen. Maar mensen kunnen schema’s juist ook vermijden, door zich er bijvoorbeeld voor af te sluiten. Het laatste alternatief is overcompensatie, waarbij mensen omslaan in de andere richting van een schema. Ze compenseren dan de gevoelens die ze hebben met gedrag naar buiten toe om deze gevoelens niet aan anderen te laten zien”.
De schematherapie begint met het in kaart brengen van de schema’s van de cliënt. Bij cliënten met een persoonlijkheidsstoornis spelen vaak meerdere schema’s een rol en is het niet makkelijk om een duidelijke keuze te maken op welke schema’s de therapie gericht moet worden. Hierom werkt men niet met afzonderlijke schema’s, maar met modi. Modi zijn wisselende gemoedstoestanden waar men in kan komen. Deze worden bepaald door een set van bij elkaar horende schema’s en copingstrategieën, waaruit het denken, voelen en doen wordt bepaald.
Roelofs: “Tijdens de schematherapie proberen we mensen zoveel mogelijk te leren om als gezonde volwassene met hun gemoedstoestanden om te gaan. Bij jongeren spreken we ook wel over de gezonde adolescent modus”.
Therapeutische relatie vormt belangrijk onderdeel
Een van de onderdelen van schematherapie is de therapeutische relatie. Die therapeutische relatie kenmerkt zich door “limited reparenting”. Hierbij is de opstelling van de therapeut te vergelijken met wat een ‘goede’ ouder doet. De therapeut geeft veel meer zorg en is minder afstandelijk, geeft richting en empathische confrontaties, en stelt grenzen. Het is belangrijk bij jongeren met een persoonlijkheidsstoornis om niet puur de rol van therapeut in te nemen, maar ook om mens te zijn. “Het is van belang dat je begrip toont voor de jongere, maar tegelijk de jongere uitdaagt om tot inzicht te komen welke verandering er nodig is”, aldus Roelofs.
Schematherapie aanpassen op adolescentie
Voor volwassenen is aangetoond dat de schematherapie werkt, maar om deze ook toe te kunnen passen op jongeren, moet er met bepaalde dingen rekening gehouden worden. Roelofs: “Zo woont een jongere nog thuis in een gezin. Dit gezin is een systeem dat een rol speelt. Bovendien is de jongere afhankelijk van de ouders en loyaal naar hen toe. Ook moet je je ervan bewust zijn dat ouders de schema’s van de jongere kunnen bevestigen, dus het is goed om de ouders ook bij de therapie te betrekken. En uiteraard moet je ook rekening houden met de ontwikkelingsfase waarin de jongere zich bevindt”
Ouders betrekken in de therapie
Om de ouders te betrekken bij de therapie wordt er zowel met hen alleen gewerkt, als met hen en de jongere samen. Roelofs: “De ouders krijgen psychoeducatie en er wordt een modi model van hen gemaakt. Zo kun je dan nagaan hoe de modi van de ouders en de jongere met elkaar interacteren. Bij het samenwerken met de ouders en de jongere wordt ervoor gezorgd dat zij wederzijds respect en begrip voor elkaar krijgen, en worden communicatie en conflicthantering besproken. Daarnaast worden zij gecoacht in probleem-oplossende vaardigheden”.
Groepstherapie
Volgens Roelofs werkt het ook goed om met jongeren in groepen te werken. Hierbij werkt men dan vanuit de basisbehoeften en modi. “De groep wordt een verbindende factor en een veilige plek, waar jongeren steun aan elkaar vinden. Jongeren nemen soms ook meer van elkaar aan dan van een volwassen iemand, wat een positief effect op de behandeling van de persoonlijkheidsstoornis kan hebben. De eerste resultaten van onderzoek op dit gebied laten positieve resultaten zien”.
Interessant artikel? Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
You may also like
Archieven
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013