Systeemfouten (column)
On 14/02/2014 by Redactie StandardIn de documentaire “Master of the universe” zegt de Duitse topbankier Rainer Voss: ‘Wie denkt dat de financiële markt heeft geleerd van de laatste crisis vergist zich: de markt kan niet leren.’
Volgens Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie staat ons een nog grotere en omvangrijkere crisis te wachten. Dit doemscenario wordt bevestigd door Bernard Lietaer, schrijver van het boek ‘Rethinking money’ en hoogleraar economie in Brussel.
Over de uitspraak van Voss dacht ik even na.
Wat bedoelt hij met ‘de markt’? Als hiermee het systeem van ruilhandel bedoeld wordt, dan is dat vreemd, want zeiden niet juist de bankiers altijd dat de markt een zelfregulerend systeem is? Was dat niet juist het fundament van het kapitalisme? Wat slecht is verdwijnt vanzelf want dat willen de mensen niet. Zeiden niet juist de bankiers dat door de ‘gezonde’ – dat woordje hoor je er dan altijd bij – concurrentie er vanzelf een juiste prijs-kwaliteit verhouding ontstaat?
Systemen kunnen niet leren
En was dat niet ook wat minister-president Kok ons toeriep toen we protesteerden tegen de privatisering van de NS en de nutsvoorzieningen? Kok? Ja, u weet wel, die zogenaamde vakbondsman die ooit opkwam voor de rechten van arbeiders. Toen nog een strijder voor sociale voorzieningen in de geest van Drees. Die Kok, die aan de wieg heeft gestaan van deze tegenwoordig alomvattende privatisering; zelfs de meest overtuigde liberaal heeft hem daarin niet kunnen overtreffen. En zo zou ook na de privatisering van de banken dit zelfregulerende systeem ervoor hebben moeten zorgen dat de slechten vanzelf verdwenen en de goede betrouwbare banken overblijven. We weten wat er is gebeurd en met zelf-regulering had het niets te maken. De meeste banken werden gered. Het systeem zelf functioneert nog steeds op dezelfde wijze. En als Voss het systeem bedoelde, heeft hij gelijk. Systemen kunnen niet leren.
Winnaars en verliezers
Hoe zit het met leervermogen van de mensen die in deze systemen opereren? De bankiers en de handelaren leren ook niets van eerder gemaakte fouten volgens Voss. Waarom niet? Is het leren van fouten – kinderen zijn er merkwaardig goed in – niet juist menselijk? Werken daar soms niet de beste econometristen en wiskundigen, de nerds, de whizzkids, het neusje van de zalm qua intelligentie?
‘De handelaren’, zo zei Voss, ‘storten zich massaal weer in de afgrond.’
Hoe kan dat?
Omdat de mensen die op de markt handelen, zich laten leiden door de vraag of iets winst oplevert of niet en of het ingeschatte risico in verhouding staat tot de ingeschatte winst. Dat is het allerbelangrijkste principe van die markt.
En hoewel zelfs de handelaren, de bankencrisis onwenselijk vinden laten ze zich alléén door dit principe leiden. Men zou hieruit kunnen concluderen dat verlies ‘fout’ is, maar we kunnen op de vrije markt nooit voorkomen dat er verlies gemaakt wordt: de een zijn brood is de ander zijn dood. Omdat het principe van ‘winst willen maken’ een leidend principe is valt er voor de handelaren dus niets te leren. Leren van fouten zou betekenen leren verlies te voorkomen en dat is, als we het over marktwerking hebben een contradictio in terminis. Geloven in de zogenaamde ‘win-winsituaties’ waar managers ons mee doodgooien is op de vrije markt gelijk aan het geloven in een illusie.
Vinden dat we moeten leren van fouten is een moreel oordeel en daar zit de tweede reden waarom er hier niet geleerd wordt van fouten: De markt kent geen morele categorieën. De markt is in die zin waarde neutraal. Er doen zich in die zin simpelweg geen ‘fouten’ voor.
Maar de markt van welzijn en geluk is een morele markt, omdat het hier om welzijn en geluk, om afhankelijkheid en autonomie, om het voor elkaar zorgen en het elkaar helpen gaat. En hierover dienen morele discoursen gevoerd te worden.
De markt kan zelf niet vaststellen wat goede zorg is, ze kan er wel voor zorgen dat het nog net even goedkoper kan. Je hoort het de gemeenteambtenaar die ouderenzorg in zijn portefeuille krijgt al zeggen: ‘Met iets minder wasbeurten en toiletbezoek en met het verbeteren van de kwaliteit van de 12-uurs luiers hebben we een flinke slag kunnen maken. Een absolute win-winsituatie.’
Drs. Carin Wevers is vrijdenker, filosoof, docent aan Zuyd Hogeschool en vaste columnist van Blik op Hulp
Geen enkele van haar columns meer missen? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief!
You may also like
Archieven
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013