Cultuursensitieve zorg begint bij goede basishouding
On 15/02/2023 by Redactie Standard“Cultuursensitieve zorg begint bij een goede basishouding”, zo stelt Emel Tuncel, die dit jaar op het jaarlijks congres over het werken met migranten en vluchtelingen spreekt. “Het gaat dan over empathie, respect, openheid, transparantie, authenticiteit… Dingen die iedereen wel kent en er ook bij stilgestaan heeft tijdens haar of zijn opleiding. Als je de onbekende ander ontmoet vanuit deze basishouding, kom je al heel ver.”
Handelingsverlegenheid
Desondanks is in de praktijk een vorm van handelingsverlegenheid te merken wanneer de ander niet helemaal op je lijkt of andere dingen doet. Emel: “Op basis van media, opvoeding, vrienden en ervaringen hebben we vooroordelen gevormd over anderen, die ons denken en handelen beïnvloeden. Dat geldt natuurlijk net zo goed voor hulpverleners en leerkrachten als voor alle andere mensen. En daar sta je dan met je goede basishouding!”, lacht de sympathieke psychologe. “Toch zijn stereotypen heel menselijk”, relativeert zij. “Sinds de industriële revolutie en daarna de informatierevolutie wordt de wereld steeds ingewikkelder en om het bevattelijker te maken, proberen we zaken in hokjes te stoppen. Iedereen doet dat. Maar dat wil uiteraard niet zeggen dat je dan niet hoeft te proberen om dat te voorkomen. Zéker niet als hulpverlener of leerkracht.”
Echte ontmoeting
Als hulpverlener of docent moet je je volgens Emel dus bewust worden van je vooroordelen. “Want dat zijn nog steeds ongegronde oordelen, meningen, gedachten. Vervolgens komt er weer meer ruimte vrij voor een goede basishouding en kunnen we de ander pas écht ontmoeten. Het resultaat hiervan is meestal dat je meer gelijkenissen met elkaar zult vinden dan dat je verschillen aantreft!”.
Dat blijkt echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Emel: “Ons gedrag en kijk op de wereld is gebaseerd op ons referentiekader. Dat komt tot stand op basis van je eigen levenservaringen, opleiding, cultuur, karakter, normen en waarden, kennis en vooroordelen, die vaak onbewust bepalen hoe je iets beoordeelt. Omdat ieders referentiekader uniek is, heeft iedereen dus een persoonlijk beeld van wat waar en goed is. Iedereen heeft dus een bril op waardoor je naar de wereld kijkt en we vergeten wel eens dat een ander evenzeer zijn eigen bril draagt.”
Verschillende brillen
Als hulpverlener en leerkracht is het dus belangrijk dat je je bewust bent van deze verschillende brillen en vervolgens de beweegredenen achter bepaald gedrag. “Als je in de ontmoeting met een ander enkel door je eigen bril blijft kijken, zal het moeilijk zijn om behoeften van de ander tijdig te signaleren, laat staan te bespreken”, zegt Emel. Ik denk dat ervaring daarin heel belangrijk is. Kennis en theorie is nuttig en kan een houvast zijn om de eerste stappen te zetten in de ontmoeting met de ander. Je moet ook eerst weten dat zoiets bestaat, waar je op moet letten, dat niet iedereen hetzelfde is. Maar ervaring zal je pas echt over die handelingsverlegenheid kunnen zetten, je ontmoet verschillende referentiekaders en dan pas zullen je eigen vooroordelen echt uitgedaagd worden. Enkel opleiding is niet voldoende, de praktijk zorgt er pas echt voor dat je die cultuursensitieve basishouding internaliseert.”
Betrekken belangrijke contextfiguren
Ook zijn we als professionals in een individualistische samenleving geneigd om uitsluitend het individu tegenover ons aan te spreken en daar een traject mee aan te gaan. Emel: “Mensen uit andere culturen, die meestal meer collectivistische normen en waarden hanteren, kun je niet zomaar los zien van hun omgeving of context. Het betrekken van belangrijke contextfiguren is dus een absolute must. Betrek ze in het verhaal van een cliënt of leerling, of zorg dat je ze daadwerkelijk fysiek betrekt door hen ook uit te nodigen. Alleen al de erkenning die je daarmee geeft aan de betrokkenheid van de context is al een sterk signaal. Vanuit een systemisch denkkader klinkt dit ook heel logisch, bij iedereen trouwens, uit welke cultuur dan ook”.
Participatie
Cultuursensitiviteit blijkt niet alleen belangrijk bij interventies, maar ook waar het gaat om de inrichting van het hulp- of onderwijsaanbod als geheel. “Participatie vanuit verschillende doelgroepen in je organisatie of school is sowieso een must om je aanbod beter te kunnen aanpassen aan je cliënten en studenten. Op basis van kennis en ervaring kan je wel een idee hebben over wat je denkt dat men nodig heeft, maar hun stem laten klinken en horen is veel waardevoller en zorgt voor meer verbinding. De kracht in participatie wordt vaak vergeten. We moeten niet over de mensen denken en beslissen, we moeten de mensen zelf laten denken en beslissen.”
Diversiteit binnen de diversiteit
Tot slot geeft Emel nog een essentiële, relativerende opmerking mee: “Belangrijk is dat je je als professional niet krampachtig vasthoudt aan kennis, maar die vooral inzet als houvast om de ander te ontmoeten. Je kan kennis hebben over bepaalde culturen, maar de ene man is de andere man niet. Er is dus diversiteit binnen de diversiteit. Ook binnen culturen zijn er zeer veel verschillen, omdat iedereen als persoon een eigen karakter, opvoeding, opleiding en ervaringen heeft. Het belangrijkste is dat je een open blik hebt en het individu wil leren kennen. Kennis over culturen kan je helpen om bruggen te bouwen, door bijvoorbeeld uit interesse de juiste vragen te stellen om de ander te leren kennen. De ander zal dan wel zelf aangeven of dit ook geldt voor hem of niet.”
Op het jaarlijks congres over het werken met migranten en vluchtelingen zal Emel haar zienswijze, kennis en ervaringen uitvoerig delen met de deelnemers. Lezers van de gratis nieuwsbrief van Blik op Hulp krijgen korting.
Emel Tuncel is afgestudeerd als klinisch psychologe aan de Universiteit Gent (B) en werkt als stafmedewerker en coördinator cultuursensitieve pleegzorg in Pleegzorg Oost-Vlaanderen. Ze geeft gastlezingen over interculturele hulpverlening, opvoeden in twee culturen en over cultuursensitieve pleegzorg.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013