Een ouder met PTSS: de invloed op de hechting
On 02/11/2021 by Redactie StandardProf. Dr. Elisa van Ee deed onderzoek naar onder meer de invloed van traumatische ervaringen van ouders op kinderen en gezinnen. Zij is gepromoveerd op een onderzoek naar de invloed van traumaklachten van vluchtelingenouders op de ontwikkeling van hun niet-getraumatiseerde jonge kinderen. Vooruitlopend op de bijdrage van Elisa aan het jaarlijkse congres ‘Psychotrauma bij kinderen en jong volwassenen’, interviewde Blik op Hulp haar over dit complexe thema.
Invloed van vlucht op gezin
Een groot deel van asielzoekers en vluchtelingen vertoont symptomen van een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Zij zijn hun thuisland ontvlucht, waar zij leefden onder levensbedreigende omstandigheden, en vaak blootgesteld werden aan armoede en (seksueel) geweld. Niet alleen in hun thuisland ontstaan trauma’s, ook onveilige reisomstandigheden en acculturatiestress in een gastland kunnen een gezin traumatiseren. Deze traumatische ervaringen hebben niet alleen invloed op de ouder zelf, maar ook op hun gezin.
Psychotrauma en hechting
Van Ee legt in haar werk uit hoe we naar de relatie tussen psychotrauma en hechting kunnen kijken: Voor een veilige hechting tussen ouder en kind is het cruciaal dat de ouder zowel sensitief als responsief is. Dat houdt in dat de ouder signalen van het kind snel oppikt, op de juiste manier interpreteert, en vervolgens accuraat hierop reageert. Uit onderzoek is gebleken dat het vermogen van ouders om sensitief en responsief naar hun kinderen te zijn, door een traumatische ervaring kan worden aangetast. Deze ouders kunnen, als gevolg van hun traumatisering, angstig of beangstigend gedrag laten zien. Hierdoor verliest het kind elke zekerheid: de ouder is niet langer een voorspelbare bron van veiligheid, maar juist een onvoorspelbare bron van bedreiging en wanorde. Het kind weet niet meer goed waar hij of zij aan toe is, en verliest het vertrouwen. Elisa van Ee: “Het kind moet dan leven met een onverenigbare paradox. Aan de ene kant zou de ouder de veilige haven moeten zijn, maar tegelijkertijd is de ouder ook de bron van angst. Dit kan een gedesorganiseerde hechtingsstijl veroorzaken, door angst voor de ouder”.
Chronisch gevoel van bedreiging
Niet alleen het angstige en beangstigende gedrag van ouders heeft invloed op de hechting met hun kind. Ook kan er sprake zijn van een zich voortzettende staat van angst bij getraumatiseerde ouders. Zij ervaren een chronisch gevoel van bedreiging. Hierdoor kan het reflectievermogen van hun gevoel en gedrag tegenover hun kinderen worden beïnvloed en kunnen zij zich mogelijk minder goed in het perspectief van het kind verplaatsen. Hierdoor zullen zij ook minder sensitief en responsief naar hun kinderen zijn.
Elisa licht toe: “Kinderen gebruiken hun ouders om in te schatten of een situatie veilig is. Als zij zien dat de ouder een situatie vertrouwt, zullen zij dat ook doen. Als de ouder door traumagerelateerde klachten beperkt wordt in het reguleren van zijn eigen stemming en arousal, kan dat de ontwikkeling van het zelfregulerend vermogen van het kind beperken. Dat verhoogt het risico op het later ontwikkelen van psychische problemen, zoals emotionele en gedragsproblemen, maar ook problemen in sociale relaties en dissociaties.”
Integreren in een nieuwe cultuur
Gezinnen die als vluchtelingen naar Nederland komen, moeten hun weg zien te vinden in een voor hen onbekend land, met een andere cultuur en een vreemde taal. “Wanneer gezinsleden last hebben van klachten ten gevolge van traumatische ervaringen, kan dit van invloed zijn op hoe zij landen in de Nederlandse samenleving”, vertelt van Ee. “We zien nogal eens, bij zowel ouders als kinderen, dat hun ervaringen en hun klachten hen mentaal in beslag nemen. Wanneer je concentratievermogen is verminderd, je vermoeid bent door nachtmerries en je je angstig voelt over je toekomst, dan heeft je brein minder ruimte om te leren. En dat kan integratie belemmeren. Maar soms zien we ook het tegenovergestelde, bijvoorbeeld kinderen die zo gedreven zijn om na hun traumatische ervaringen een goede toekomst op te bouwen – misschien ook wel ter compensatie naar hun ouders – dat ze binnen enkele jaren op het VWO zitten en alleen maar negens halen. Deze kinderen integreren mogelijk beter, maar je kunt nog steeds je vragen hebben bij hun welzijn”.
Behandeling van het hele gezin
Bij de behandeling van een psychotrauma bij een ouder, is het volgens van Ee belangrijk om niet alleen de ouder als individu te zien, maar het hele gezin. Als hulpverlener moet je je er bewust van zijn dat het trauma van de ouder hem of haar kan beperken in het ouderschap, en dat dit verregaande gevolgen voor het kind op latere leeftijd kan hebben. “Het is van belang dat de interactie tussen de ouder en het kind wordt hersteld, en dat de ouder weer leert sensitief en responsief op het kind te reageren.”
Empathie, openheid, moed
Tot slot benadrukt van Ee drie kernbegrippen in de omgang met getraumatiseerde gezinnen: “Ik ben ervan overtuigd dat we meer moeten vertrouwen op empathie, openheid en moed. Die drie zijn voor mij met elkaar verbonden”, legt van Ee uit. “Empathie om de ander als mens tegemoet te treden en een stukje van hun leed te kunnen en durven delen en verdragen. Openheid om de problematiek te durven begrijpen, niet vanuit onze kaders, maar vanuit hun kaders. Vanuit openheid blijven vragen, met empathie, om de betekenis van het probleem en hoe het gezin daarmee omgaat van binnenuit te begrijpen. En tenslotte ook moed, om vanuit openheid en empathie, de moeilijke dingen bespreekbaar te maken. Ook als dat pijn doet. Want door de pijn en de moeite bespreekbaar te maken creëer je ruimte voor het gezin om te helen en te groeien.”
Op het congres over psychotrauma bij kinderen en (jong)volwassenen zal Elisa van Ee een uur lang stilstaan bij dit thema.
Prof. Dr. Elisa van Ee is klinisch psycholoog en wetenschappelijk hoofd ‘trauma en herstel’ van het Psychotraumacentrum van Reinier van Arkel. Ook is zij hoofdopleider Psychotherapie aan het Radboud Centrum Sociale Wetenschappen en bijzonder hoogleraar Psychotraumatologie in ontwikkelingsperspectief.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013