Op het congres over hoogsensitiviteit spreekt Saskia Klaaysen over hoogsensitieve “High Sensation Seekers”. Omdat Blik op Hulp mediapartner is van dit congres, spraken we in de aanloop naar dit congres met haar over dit thema.
Hoogsensitiviteit en High Sensation Seekers
Hoogsensitiviteit is een term die lang gezien werd als vaag. De laatste jaren komt er gelukkig steeds meer een wetenschappelijke basis onder dit verschijnsel. Klaaysen beschrijft hoogsensitiviteit als een aangeboren temperament, met een grote gevoeligheid voor zowel interne als externe prikkels: “Die prikkels worden diepgaand verwerkt en op deze informatie wordt sterk gereageerd”. Bij hoogsensitieve mensen zijn volgens Klaaysen specifieke hersendelen actiever bij het opmerken en verwerken van informatie en het reageren hierop.
De hoogsensitieve High Sensation Seeker (HSS) heeft naast dit aangeboren temperament ook een sterke drive naar vernieuwing en verandering of fysieke ervaringen die intense gevoelservaringen geven. Daarnaast is een hoogsensitieve HSS snel verveeld en vermijdt sleur, routine en verveling. Meestal is er ook sprake van een of meer kenmerken van ontremming.
Hoogsensitieve High Sensation Seekers zoeken veilige, maar intense ervaringen
Klaaysen vertelt dat het een groot misverstand is dat hoogsensitieve HSS van risico houden: “Dat is niet het geval. Het hoogsensitieve brein ziet namelijk heel goed alle risico’s en nadelen. Een hoogsensitieve HSS zal dus altijd diep nadenken over hoe dit te ondervangen is en juist veel tijd steken in de voorbereiding en het minimaliseren van de risico’s. Waar een hoogsensitief persoon de risico’s wil mijden, komt een hoogsensitieve HSS wel in actie om te zorgen dat het veilig kan”.
Ze vervolgt: “De grote drive van een hoogsensitieve HSS komt voort uit een innerlijke intense gevoelservaring. Het gevoel ‘ik leef!’. Een vrij en intens gevoel. Die drive is dan groter dan de ervaren angst. Dat gevoel moet aanwezig zijn voordat een hoogsensitieve HSS in actie komt. Het kan voortkomen uit een externe of innerlijke prikkel”.
Hoogsensitieve personen pikken de kleinste details op
Om hoogsensitieve mensen op de juiste manier te kunnen ondersteunen, is het belangrijk om hoogsensitiviteit in de praktijk te herkennen. Saskia Klaaysen noemt hiervoor de belangrijkste signalen: allereerst het zintuigelijk opmerken van veel details. “Hoogsensitieve personen zijn goed in het opmerken van kleine veranderingen en details in gezichten, bijvoorbeeld in het lezen van emoties”. Een ander belangrijk kenmerk is het diepgaand nadenken over alles. “Scenario’s, voordelen, nadelen, kansen, bedreigingen, risico’s en mogelijkheden. Hoogsensitieve personen willen weloverwogen de beste optie kiezen. Dit geeft gedegen werk en goede resultaten”, vertelt Klaaysen, “Daarnaast vertonen ze een sterke affectieve en cognitieve empathie. Dit ontstaat in het diepgaande informatieverwerkingsproces. De verschillende perspectieven worden ook meegenomen in het afwegen van de opties. Hoogsensitieve personen willen vaak de beste optie voor iedereen. Dat is niet altijd mogelijk. Ze vinden dan vaak de belangen van het collectief belangrijk dan van zichzelf”. Tot slot ervaren ze volgens Klaaysen sneller stress door overprikkeling, waardoor ze met intense gedragingen en emoties reageren, en zijn ze sneller geneigd om iets te doen met sociaal-emotionele prikkels die ze waarnemen bij de mensen om hen heen.
Chronische onderprikkeling kan leiden tot een bore-out
Een hoogsensitieve HSS vertoont dezelfde kenmerken, maar heeft daarnaast veel behoefte aan afwisseling, zowel in activiteiten als in omgevingen en mensen. “Ze raken sneller mentaal en emotioneel onderprikkeld door te veel sleur. Als die onderprikkeling chronisch wordt, kan er een zogeheten ‘bore-out’ ontstaan”. Ze raken dus verveeld.
Wat we volgens Saskia Klaaysen ook regelmatig zien bij hoogsensiteve HSS is dat zij behoefte hebben aan een fysieke kick en avontuur. Ze zoeken die intense gevoelservaringen niet direct in extreme sporten zoals parachutespringen, maar meer in veiligere sporten zoals bijvoorbeeld skiën, duiken of bergbeklimmen. Bovendien houdt driekwart van ontremming: het volop genieten van eens uit de band springen. “Deze twee kanten, namelijk hoogsensitiviteit en HSS geven bij hoogsensitieve HSS dus veel tegengestelde en soms tegenstrijdige innerlijke krachten en gedrag: ze zoeken rust én actie, willen veel contact én alleen zijn, ze willen vernieuwing en veranderen maar raken daardoor dan weer overprikkeld. Er is een grote dynamiek tussen stress door onder- of overprikkeling. Ze zoeken vaak naar de balans hierin”, aldus Klaaysen.
Bang voor afwijzing
“Dat laatste is vaak het grootste probleem van hoogsensitieve HSS”, legt Saskia Klaaysen uit. “Het vinden van een gezonde dynamiek tussen stress door onder- en overprikkeling en periodes van balans of flow. Een groot deel van de personen die dit niet kan, heeft last van het niet tijdig kunnen reguleren van hun gaspedaal: op tijd rust nemen en op tijd weer meer actie of vernieuwing toelaten in het leven. Vaak is hun grote belemmering dat ze last hebben van ‘rejection sensitivity’: afwijzingsgevoeligheid. Deze is vaak door een te grote externe oriëntatie ontstaan. Ze zijn dan bang niet te voldoen aan verwachtingen van anderen, of dat ze er niet bij horen, en leven op de grond van de ander”. Ze slaan dan vaak door in pleasegedrag, perfectionisme of een andere copingstrategie.
“Een ander probleem is dat hoogsensitieve personen te veel in het hoofd leven”, vervolgt Klaaysen, “of te veel in het gevoel blijven hangen. Ze vertonen dan een te grote emotionele intensiteit en kunnen minder goed relativeren. Of ze doen juist te veel, waarbij ze vergeten te voelen of het wel bij hen past. Daardoor ontstaan dan vaak problemen in het dagelijks leven”.
Leer om te voelen
Psychische problemen vragen bij hoogsensitieve mensen een aangepaste aanpak. Volgens Klaaysen is er meer tijd nodig om het brein voldoende hersteltijd te bieden en tijd te geven om alle verkregen inzichten, emoties en gedachten diepgaand te verwerken. Om zelfacceptatie te vergroten is meer psycho-educatie nodig, waarbij uitgelegd wordt hoe hun bedrading invloed heeft op hun gedrag. Daarnaast dient er bij het bepalen van stressoren aandacht te zijn voor de bron van de over- of onderprikkeling. “Er is niet alleen aandacht nodig voor de hoeveelheid prikkels, maar ook de kwaliteit van de prikkels”, vertelt Klaaysen. Ook moet er goed gekeken worden welke problemen voortkomen uit de hoogsensitiviteit, en welke problemen voortkomen uit de ‘rejection sensitivity’. Vaak worden deze verschillende zaken op één grote hoop gegooid.
Verder benadrukt Klaaysen dat de begeleiding van hoogsensitieve personen een gelijkwaardige verbinding en een congruente houding van de therapeut vereist. “Omdat een hoogsensitief persoon, vanwege de grote affectieve en cognitieve empathie, feilloos aanvoelt als de therapeut ander gedrag vertoont, dan hoe hij of zij zich voelt of denkt”. Ook een lichaamsgerichte en emotieregulerende aanpak zijn dus zeer van belang, en niet uitsluitend een cognitieve benadering. “Hoogsensitieve personen denken al zo ontzettend veel na, maar ze moeten ook leren om te ervaren en te voelen. Tot slot benadrukt ze dat het ook belangrijk is om aandacht te hebben voor hoogbegaafdheid: veel hoogsensitieve mensen hebben hetzelfde ontwikkelpotentieel als hoogbegaafden”.
Oprecht contact is cruciaal
Gevraagd naar de belangrijkste boodschap die ze aan professionals die werken met hoogsensitieve personen zou willen meegeven, onderstreept Saskia nog eens dat het belangrijk is om écht contact te maken met hen. “Durf zelf kwetsbaar te zijn en contact te maken van mens tot mens. Vanuit deze oprechte verbinding en nieuwsgierigheid is verandering bij een hoogsensitief persoon sneller mogelijk. Als er geen oprechte interesse is, zal een hoogsensitief persoon dit voelen en niet het achterste van zijn tong laten zien. De therapie zal dan geen effect hebben”.
Op het congres over hoogsensitiviteit, dat zowel op locatie in Eindhoven als gedurende een maand on-demand te volgen zal zijn, zal Saskia Klaaysen meer vertellen over de uitdagingen van hoogsensitieve High Sensation Seekers in de praktijk en hoe hiermee om te gaan in begeleiding, coaching of therapie.
Saskia Klaaysen is gespecialiseerd in hoogsensitieve HSS. Zij deed onderzoek naar onderprikkeling onder ruim 1200 HSP en hoogsensitieve HSS. Saskia heeft een landelijk werkende coachingspraktijk Anahata personal coaching en HSP at Work.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
