Foto: Baptiste Pons
Het aantal geregistreerde minderjarige slachtoffers van loverboys en mensenhandel in Nederland neemt al jaren toe. In 2009 ging het nog om 63 (vermoedelijke) slachtoffers, in 2013 waren dit er al 165. Dit betekent niet dat het daadwerkelijke aantal slachtoffers ook stijgt, hiervoor zijn de cijfers nog te onbetrouwbaar. Het is ook goed mogelijk dat slachtoffers sneller gezien en geregistreerd worden dan vijf jaar geleden. Maar feit blijft dat er ieder jaar weer minderjarige meisjes en ook jongens slachtoffer worden van loverboypraktijken en in de mensenhandel terecht komen.
Huidige aanpak inconsequent en ongestructureerd
De Nederlandse jeugdzorgsector geeft aan dat er nog geen goede aanpak is voor de slachtoffers van loverboys. Zo is er geen eenduidige en consequente signalering en screening, de registratie van slachtoffers van loverboysvertoont gebreken en de programma’s die beschikbaar zijn worden niet structureel ingezet. Daarnaast is er onduidelijkheid over welke aanpak het meest effectief is. Bovendien is de beschikbare kennis over deze problematiek versnipperd en niet structureel benut. Om de aanpak te verbeteren zijn volgens Jeugdzorg Nederland drie dingen nodig: een goed onderbouwde, effectieve aanpak, een goede signalering en daarmee ook registratie van de slachtoffers van loverboys en een algemene werkwijze die gericht is op de preventie, herkenning en de eerste opvang van de slachtoffers.
Wie zijn loverboys?
Volgens het Ministerie van Veiligheid en Justitie zijn loverboys “mensenhandelaren die met verleidingstechnieken, manipulaties, chantage en geweld meisjes inpalmen met als oogmerk hen later voor zich te laten werken in de prostitutie of andere (illegale) sectoren”. Loverboys blijken zelden als individu actief en maken meestal deel uit van een grotere – veelal georganiseerde – groep die betrokken is bij mensenhandel. Zij ronselen kwetsbare, beïnvloedbare meisjes door hen eerst in te palmen met veel complimentjes en dure cadeaus. Vervolgens maken zij de meisjes afhankelijk van hen, door hen te chanteren of te isoleren uit hun sociale netwerk. Zodra slachtoffers van loverboys onder psychische druk staan, ontstaat er een soort traumatische verbintenis tussen het slachtoffer en de loverboy, waarbij er sprake is van afhankelijkheid en angst, maar ook een sterke loyaliteit van het slachtoffer naar haar loverboy. Als de slachtoffers afhankelijk zijn gemaakt, worden zij ingezet in het criminele circuit. Meestal is dit prostitutie, maar de slachtoffers van loverboys worden soms ook ingezet voor andere criminele activiteiten, zoals drugssmokkel of het gedwongen afsluiten van leningen.
Wie zijn de slachtoffers van loverboys?
Er bestaan vijf profielen van slachtoffers van loverboys:
- Meisjes met heftig pubergedrag (faseproblematiek) zoals ernstige conflicten met de ouders of de ontmoeting van een foute jongen op het foute moment;
- Meisjes die zeer beïnvloedbaar zijn, zoals bijvoorbeeld meisjes met een lichte verstandelijke beperking, psychiatrische aandoeningen, afhankelijkheidsstoornis en/of naïviteit die ontstaan is door een overbeschermde opvoeding;
- Meisjes die traumatische ervaringen met seksueel misbruik hebben;
- Meisjes uit multi-problem gezinnen
- Meisjes uit gezinnen waar de eer voorop staat.
Elementen voor een effectieve aanpak
Wat betreft een effectieve aanpak slachtoffers van loverboys, is nog weinig bekend. Veiligheid en bescherming vormen een voorwaarde voor het aangaan van een professionele relatie. Verder is uit onderzoek gebleken dat belangrijke elementen in de behandeling het versterken van de weerbaarheid van de slachtoffers, het onderhouden van gezonde relaties en gefaseerd werken zijn. Ook geven hulpverleners en gedragsdeskundigen aan dat de bejegening door behandelaars, kritisch over het gedrag van de slachtoffers, maar respectvol en positief over hen als persoon, leidt tot een effectieve behandeling.
Therapieën die gericht zijn op empowerment, counseling en onderlinge uitwisseling en leren van elkaar in groepsverband laten een positief effect zien. Daarnaast dient het gezin betrokken te worden bij de behandeling. Cognitieve gedragstherapie en EMDR zijn effectief gebleken voor de behandeling van de traumatische ervaringen van de slachtoffers van loverboys.
Actieplan “Hun verleden is niet hun toekomst”
De Commissie “Aanpak meisjesslachtoffers loverboys/mensenhandel in de zorg voor jeugd” kreeg, onder onafhankelijk voorzitterschap van Naïma Azough, de opdracht om een actieplan op te stellen waarmee de huidige aanpak effectiever kan worden. Op 8 december presenteerde Azough het Actieplan “Hun verleden is niet hun toekomst” aan staatssecretaris Van Rijn. In dit actieplan heeft de commissie 15 kernelementen op een rij gezet voor de signalering en registratie, en de opvang en behandeling van slachtoffers van loverboys. Uit deze kernelementen zijn de 10 actiepunten voor 2015 gevloeid. Zo wordt het risicotaxatie-instrument “Seksueel grensoverschrijdend gedrag” doorontwikkeld en aangevuld op basis van casuïstiek onderzoek van (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys en mensenhandel, de richtlijn voor intern multidisciplinair overleg bij een casus van (vermoeden van) seksueel misbruik wordt aangevuld met specifieke onderdelen voor loverboy en mensenhandelproblematiek en er wordt een overzicht gemaakt van de beschikbare effectieve methoden bij de behandeling van de slachtoffers van loverboys.
De komende maanden gaan de jeugdzorgorganisaties, Jeugdzorg Nederland, de ministeries van VWS en V&J, Movisie en het Nederlands Jeugdinstituut met deze actiepunten aan de slag. De commissie monitort de voortgang op deze actiepunten en rapporteert hierover.
