Het omgaan met weerstand in de hulpverlening is dagelijkse kost voor iedere professional. Guus Feron werkte jarenlang in de (L)VB-zorg. Momenteel is hij onder meer trainer bij het Centrum voor Educatie en Supervisie. Hij legt voor Blik op Hulp uit hoe je in de hulpverlening kunt omgaan met weerstand bij cliënten of collega’s.
“Vroeger in mijn werk binnen de hulpverlening, en tijdens de scholingsdagen die ik nu verzorg, ontmoet ik met grote regelmaat hulpverleners die een weg proberen te vinden in het omgaan met weerstand. Of het nu gaat om weerstand vanuit cliëntperspectief, medewerkers, ouders, familieleden of externe netwerken: het blijft voor veel mensen toch heel lastig om kalm en beheerst om te gaan met dergelijke situaties en grip en invloed te krijgen op wat er speelt”.
Reflectie
Zelfreflectie blijkt een belangrijke rol te spelen in het omgaan met weerstand in de hulpverlening.
Feron: “Wanneer ik vanuit dat perspectief de focus leg op een-op-een relaties, dan kan ik in z’n algemeenheid stellen dat je eerst zelfonderzoek zult moeten doen voordat je aan de slag gaat. Juist in moeilijke interacties geldt: eerst denken, dan doen! Probeer eens te achterhalen hoe je op de ander reageert en hoe je met de ander omgaat? Is er misschien sprake van een vast patroon? Komt je irritatie wellicht voort uit een karaktertrek van jezelf? Heb je misschien toch op de een of andere manier last van hetzelfde als de persoon waarbij je weerstand ervaart? Het is dus zeker geen slecht idee om pas op de plaats te maken en kritisch te reflecteren. Misschien houdt de ander je wel een spiegel voor. Dat is in de regel niet leuk, maar als je de oorzaak van je frustratie boven tafel krijgt, kan dat tot verrassende inzichten en effecten leiden. Accepteer dus dat jij misschien ook iets moet veranderen. Dat maakt het omgaan met weerstand bij je cliënt vaak gemakkelijker”.
“Moeilijke mensen zijn moeilijk”
Tijdens zijn loopbaan, waarin hij verschillende functies in de zorg bekleedde, kwam Feron al snel tot de ontdekking “dat moeilijke mensen moeilijk zijn”. Zij deden op dat moment immers iets anders dan hij zou willen. Dat kan botsen, irritatie opleveren en vertraging geven. Hulpverleners moeten daarmee zien om te gaan en dan ook nog op een professionele en respectvolle manier. Dat vereist hun vak immers van hen.
“Analyseren wat er mogelijk aan de hand zou kunnen zijn, is een logische eerste stap”, stelt Feron. “Waarover gaat het? Voelt de ander zich onvoldoende gehoord en serieus genomen? Zoekt hij misschien extra aandacht? Voelt hij zich ondergewaardeerd? En ga zo maar door… Als je de kern eenmaal te pakken hebt, dan kan een kleine verandering in je eigen gedrag al enorm helpen in het omgaan met weerstand bij de ander. In gesprek gaan en begrip opbrengen voor de ander kan uitwijzen dat hij het helemaal niet zo slecht bekeken heeft. En een compromis of oplossing ligt dan al snel voor de hand”.
11 handvatten voor het omgaan met weerstand in de hulpverlening
Maar wat kun je concreet doen wanneer je in gesprek bent met iemand die weerstand laat blijken?
Guus biedt 11 praktische handvatten voor het omgaan met weerstand in de hulpverlening:
- Voor je begint is het advies om voor jezelf vast te stellen wat het beoogde resultaat van het gesprek dient te zijn. Wat wil je bereiken? Pas dan ga je aan de slag!
- Kies een rustige plaats en een tijdstip waarop je niet zal gestoord worden;
- Reserveer genoeg tijd voor het gesprek;
- Wanneer je het gesprek start met een positieve opmerking of een compliment, leg dan uit waarom je het gesprek nodig vindt. Het kan bijvoorbeeld gaan om het verbeteren van de werkrelatie door het bespreekbaar maken van de weerstand die er mogelijk speelt;
- Vergeet vervolgens niet te vragen of de ander dit herkent en erkent, en ook bereid is om in gesprek te gaan om tot een oplossing te komen. Als dit niet zo blijkt te zijn, dan kun je eigenlijk al stoppen. Afhankelijk van doel en eenieders positie zal dan wel een consequentie benoemd moeten worden;
- Wanneer je doorgaat, richt je tijdens het gesprek dan vooral op ‘wat’ er gezegd wordt. ‘Hoe’ het gezegd wordt is dan minder belangrijk;
- Probeer concreet aan te geven wat jou dwars zit of wat je wenst te veranderen;
- Vage uitlatingen resulteren vak in verdedigend gedrag, dus wees zo specifiek mogelijk;
- Praat vooral in ik-boodschappen. Je zult zien dat dit het beste werkt wanneer het gaat om het omgaan met weerstand in de hulpverlening, maar ook in je privé-leven;
- In veel situaties is een inspanning van beide partijen vereist om tot verandering te komen, dus zorg dat je echt in dialoog blijft. Vraag regelmatig naar de mening en suggesties van de ander, en voorkom dat het gesprek uitmondt in een ‘preek’. Daarbij is natuurlijk ook je lichaamstaal en intonatie van groot belang;
- In de praktijk blijkt gek genoeg dat ‘wat je zegt’ vaak minder belangrijk is dan ‘hoe je het zegt’.
Feron besluit: “Er kan nog veel meer gezegd worden over emoties en de talloze gesprekstechnieken die er bestaan, maar in veel gevallen kunnen deze handvatten al een constructieve bijdrage leveren in het omgaan met weerstand in de hulpverlening. Hulpverleners moeten natuurlijk voor zichzelf uitmaken wat ze met deze adviezen willen en kunnen, maar ik weet uit ervaring dat als het je lukt om je eigen weg te vinden in het omgaan met weerstand, dat je leven een stuk aangenamer maakt”.
Interessant artikel over omgaan met weerstand in de hulpverlening? Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Meediscussiëren over hoe u en uw collega’s omgaan met weerstand in de hulpverlening? Dat kan in onze LinkedIn-groep.
