Blik op hulp

Pesten op school is een ingewikkeld sociaal probleem, omdat het vaak ontstaat door een wisselwerking tussen de pester, het slachtoffer en de sociale omgeving. In zijn onderzoek ging Ashwin Rambaran uit van een sociale-netwerkbenadering bij het bestuderen van de invloed van klasfactoren. Met andere woorden: wie pest wie en hoe heeft dat invloed op de klassenstructuur en stabiliteit in de klassensamenstelling, de sociale relaties in de klas en de klassennorm ten aanzien van pesten en verdedigen van slachtoffers.

Klasfactoren

Het blijkt dat klasfactoren slechts in beperkte mate invloed hebben op het ontstaan van pesten en verdedigen van slachtoffers. Er was onvoldoende ondersteuning voor de gedachte dat jongere kinderen meer risico lopen om gepest te worden in combinatieklassen dan in reguliere klassen. Pesten ontwikkelt zich vooral tussen kinderen in dezelfde groep, vooral wanneer de klassensamenstelling gelijk blijft. Duidelijk bewijs dat nieuwkomers een grotere risico lopen om gepest te worden was er niet.

Relaties

Er was wel ondersteuning voor de visie op pesten als een groepsproces: op basisscholen selecteren pesters elkaar als vrienden en pesters zetten hun vrienden aan tot pesten.  Rambaran: “Deze resultaten tonen aan dat leeftijdsgenoten een belangrijke rol spelen bij pesten. Pesters richten zich op specifieke slachtoffers die zich moeilijk weten te verweren en zoeken tegelijkertijd steun bij klasgenoten die meedoen in hun pestgedrag”.

Verdedigen

Daarnaast is gebleken dat, ongeacht het aantal slachtoffers in de klas, verdedigen vooral afhangt van de positieve relatie tussen slachtoffer en verdediger. Het blijkt minder af te hangen van hun gedeelde relatie met andere klasgenoten. Rambaran: “Deze bevindingen bieden aanknopingspunten voor scholen om pesten tegen te gaan door aandacht te besteden aan het ontwikkelen van positieve relaties, zoals vriendschappen of samenwerking tussen slachtoffers en mogelijke verdedigers of omstanders.

Combinatieklas en wisselingen

Het onderzoek biedt verder geen ondersteuning voor de gedachte dat jongere kinderen in combinatieklassen meer risico lopen gepest te worden door oudere kinderen. Er zijn geen aanwijzingen dat kinderen beter of slechter af zijn in combinatieklassen dan in reguliere klassen. De resultaten laten ook geen verschil zien in de totstandkoming van pestrelaties tussen scholen die klassen mengen en scholen die dat niet doen. Rambaran: “Hoewel er aanwijzingen waren dat nieuwkomers in instabiele scholen eerder gepest worden en kinderen in stabiele scholen vaker gepest worden door klas- of jaargenoten, wegen die factoren niet op tegen andere factoren die het pesten verklaren, zoals de dichtheid van het netwerk. Het is ook de vraag of het mengen van klassen tot negatieve uitkomsten kan leiden, zoals verbreken van vriendschappen tussen leerlingen. Toekomstig onderzoek moet dit uitwijzen”.

Het hele proefschrift is hier te vinden. Blik op Hulp publiceerde eerder ook al diverse artikelen over pesten.