6 praktische tips om een fixed mindset te veranderen

Sommige mensen hebben een vastomlijnde opvatting over waar ze wel en niet goed in zijn. Andere mensen geloven dat ze door veel te oefenen beter kunnen worden in bepaalde dingen. Dat noemen we een verschil in mindset. Het moge duidelijk zijn dat, wanneer je iemand iets wil leren, het voordelig is wanneer diegene er vertrouwen in heeft dat oefening kunst baart. Floor Raeijmaekers deelt 6 praktische tips om een “fixed mindset” te veranderen in een “growth mindset”.

Fixed mindset veranderen

Iemand met een fixed mindset heeft zogeheten “entiteitsovertuigingen” over zijn of haar eigen kunnen. Met andere woorden: ze hebben niet het gevoel heel veel invloed te hebben op waar ze wel en niet goed in zijn. Dit geldt voor mensen aan beide uiteinden van het intelligentiespectrum. Waar iemand met een (licht) verstandelijke beperking denkt: “Ik ben dom, dus ik kan dat niet”, denkt een hoogbegaafde met een fixed mindset: “Ik ben slim, maar dit lukt me niet, dus is het te moeilijk”. Of: “Als ik dit niet kan, ben ik dus niet slim”. Mensen met een fixed mindset willen zichzelf bewijzen en voorkomen dat ze falen. Faalangst is dan ook vaak het gevolg van een fixed mindset. Veranderen van een fixed mindset in een growth mindset is dan ook van belang voor het functioneren van deze mensen.

Growth

“Focus op vaardigheden als volgehouden aandacht, in plaats van op ‘eigenschappen’ zoals intelligentie.”

Mensen met een growth mindset hebben daarentegen incrementele overtuigingen: ze geloven dat ze ergens beter in kunnen worden als ze hard werken. Mensen met deze mindset vinden het dan ook niet erg wanneer iets niet direct goed gaat. Zij zijn immers niet bezig zichzelf te bewijzen, maar willen door dingen uit te proberen nieuwe vaardigheden leren en inzichten verwerven. In hun optiek is “falen” een onlosmakelijk en acceptabel deel van het leerproces dat ze doormaken.

Leren

Leerprocessen zijn niet voorbehouden aan het onderwijs. Ook thuis en in de zorg wordt er een beroep gedaan op de bereidheid van mensen om uitdagingen aan te gaan en de grenzen van hun kunnen op allerhande terrein te verleggen. Het helpt dan dus enorm wanneer je iemands fixed mindset kunt veranderen in een growth mindset. Maar hoe doe je dat dan? Floor Raeijmaekers, begaafdheidsspecialist en mindset-goeroe, geeft 6 essentiële tips voor hulpverleners, docenten én ouders:

1. Leg minder focus op IQ. Wanneer een kind een hoog IQ heeft, wordt niet alleen door diens omgeving maar ook door het kind zelf vaak aangenomen dat het alles maar meteen moet kunnen. “Jij bent toch zo slim”, blijkt een dodelijke opmerking. Want als het dan niet lukt, betekent dat dan niet ook dat het kind dan niet slim meer is? Een laag IQ kan op zijn beurt weer een excuus vormen om nieuwe uitdagingen niet aan te gaan, omdat een kind dan denkt dat het er toch niet slim genoeg voor is.
2. Geef bij hoogbegaafde mensen een groeigerichte uitleg van hoogbegaafdheid. Dat wil zeggen dat je hoogbegaafdheid niet presenteert als een eigenschap waardoor je alles kunt, maar als een groter vermogen om door oefening nieuwe dingen te leren.
3. Prijs het proces en niet het resultaat. Mensen met een fixed mindset zijn immers gewend om naar het resultaat te kijken en zichzelf daarop af te rekenen. Wanneer je dan dus zegt: “Deze som is goed”, dan zullen ze daarin een bevestiging zien dat het resultaat telt en zullen ze hun beeld als “iemand die slim is” verder versterken. De keerzijde daarvan is dat, wanneer de som fout is, zij de conclusie zullen trekken dat ze gefaald hebben. Dat voorkom je door het proces te prijzen. Leg dus niet de nadruk op het al dan niet goed zijn van de uitkomst, maar zeg bijvoorbeeld dat je gezien hebt dat een kind heel goed zijn best heeft gedaan.
4. Ga niet “curlen”. Curling is een sport waarin een granieten blok over het ijs geschoven wordt en vervolgens twee mensen met een bezempje alle ijs voor dat blok gladvegen. Je ziet dat ook bij ouders, leerkrachten en hulpverleners. Wanneer een kind bijvoorbeeld niet al zijn huiswerk af lijkt te krijgen, dan gaan ouders ze dingen voorkauwen. Of een hulpverlener gaat de omgeving van iemand met autisme zo inrichten dat alles 100% voorspelbaar is. Ze proberen dan de frustratie weg te nemen. Dat werkt een fixed mindset in de hand. Maar je kunt het ook omkeren: frustratie ervaren betekent dat je aan het leren bent. Het hoort er dus gewoon bij en we kunnen kinderen helpen om er zo goed mogelijk mee om te gaan. Procesgerichte feedback en een begripvolle houding werken op zulke momenten goed. Daarnaast vormen strategieën een onmisbare factor in het omgaan met frustratiemomenten. Sterker nog, wanneer je groei en ontwikkeling wilt faciliteren, is de focus op het aanleren en gebruiken van effectieve strategieën en vaardigheden onmisbaar.
5. Focus op vaardigheden die jonge mensen nodig hebben om te kunnen groeien. Denk daarbij aan doorzettingsvermogen, het durven maken van fouten en het vragen van hulp. Ook zaken als omgaan met tegenslagen, nadenken over de beste manier om een taak aan te pakken en gedisciplineerd kunnen werken zijn belangrijke randvoorwaarden voor het leerproces.
6. Informeren over mindset. Onderzoek laat zien dat wanneer je mensen uitlegt wat mindset is en dat probleemoplossend vermogen geen statisch gegeven is, zij eerder in een growth mindset terecht komen. Ook kan het helpen om uit te leggen dat bepaalde delen van je hersenen zich aantoonbaar beter ontwikkelen als je iets vaak oefent. Middelen zoals Groeikaarten, het Mindset Kwartet, het Werkboek Mindset en het Werkboek Lef kunnen daar heel handig bij zijn.

Omgeving

De omgeving heeft dus veel invloed op de growth- of fixed mindset van (jonge) mensen. Raeijmaekers: “Zorg voor leerstof die uitdagend is, maar niet zo moeilijk is dat het leidt tot paniek. Coach een kind met betrekking tot het ontwikkelen van vaardigheden zoals doorzetten en hulp vragen. Daarnaast is het belangrijk dat kinderen ook binnen clubs en verenigingen ervaren dat je door oefening beter kunt worden. Een vergelijking met sport kan heel goed helpen: als je vaak veel gewichten tilt, krijg je hele grote spierballen. Met je hersenen werkt het net zo.”

[team title=”Drs. Floor Raeijmaekers” subtitle=”ECHA Specialist in Gifted Education” url=”” image=”https://blikophulp.nl/wp-content/uploads/2017/09/drs-floor-raeijmakers.jpg”]Vanuit haar onderwijsachtergrond is haar affiniteit met het onderwijs en de ontwikkeling van kinderen groot. Samen met haar dochter Loes van der List schreef ze het boek Hartstikke Hoogbegaafd!. Daarnaast schrijft Floor in verschillende tijdschriften, zoals Gifted@248 en magazine Kinderwijz, over (hoog)begaafdheid en mindset. Floor is medeoprichter van Platform Mindset, Talentenbouwer, kindercoach en Blij met mij!-trainer.[/team]

Interessant artikel? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!

Mee discussiëren over dit artikel kan in onze LinkedIn-groep.