“ADHD is een classificatie, geen ziekte-entiteit”
On 25/06/2019 by Redactie StandardWat zegt het over ons en onze cultuur dat we kinderen ‘diagnosticeren’ vanwege lastig gedrag die we ‘symptomen’ noemen? Waarom maken we letterlijk en figuurlijk zo’n ding van druk gedrag? Abstracte begrippen tot ‘ding maken’ – in letterlijke zin – heeft een naam: reïficatie. Reïficatie kan ervoor zorgen dat we de naam die we hebben gegeven aan druk en rusteloos gedrag, ADHD, gaan aanzien voor de oorzaak van datzelfde gedrag. En dat kun je niet zomaar doen, volgens Sanne te Meerman, die kortgeleden op dit onderwerp promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen
Benoeming of verklaring
Het door elkaar halen van ‘benoeming’ en ‘verklaring’ is slechts één manier van reïficeren. Te Meerman beschrijft er meer en toont dat er in academische studieboeken vaak reïficerend geschreven wordt over ADHD. Kleine hersenverschillen die door onderzoekers op groepsniveau aangetoond zijn, worden bijvoorbeeld vaak weergegeven alsof ze zouden gelden voor ieder individueel kind met ADHD. Te Meerman: “Dit is een misleidende generalisatie. Er zijn nooit lichamelijke kenmerken gevonden die onderscheidend zijn voor mensen met een ADHD classificatie. Door te suggereren dat dergelijke kinderen een uniek hersenkenmerk delen wordt ADHD onterecht voorgesteld als een ziekte-entiteit die vergelijkbaar is met een neurologische aandoening”.
Hersendelen
Hersenonderzoekers stelden niet zo lang geleden dat patiënten veranderde hersenen hebben en dat ADHD daarom een stoornis van het brein zou zijn. Volgens hen zouden clinici ouders en patiënten deze boodschap mee moeten geven omdat zij daarbij gebaat zouden kunnen zijn”. Te Meerman heeft daar diepgaande kritiek op die conclusie: “De uitkomsten van het onderzoek betroffen gemiddelde verschillen tussen de onderzoeksgroepen; de zogenaamde ’test- en controlegroep’ lieten voornamelijk overlap zien. De auteurs suggereren dus onterecht dat allen die geclassificeerd zijn met ADHD kleinere hersendelen hebben. In feite hebben veel mensen met een ADHD classificatie grotere hersendelen dan gemiddeld, terwijl veel mensen zonder ADHD classificatie kleinere hersenen dan gemiddeld hebben”, betoogt zij in haar proefschrift.
Neurofysiologie en neurochemie ADHD
Volgens Te Meerman is er scala aan mechanismen die reïficatie veroorzaken. Bijvoorbeeld, bij vergelijkbaar onderzoek naar neurofysiologie en neurochemie selecteren onderzoekers vaak hersenscans van de meest extreme vondsten uit de test- en controlegroep. “Die worden dan gepresenteerd als representatief voor beide onderzoeksgroepen. Daarbij is er weer veel overlap tussen beide groepen en varieert hersenactiviteit sterk tussen individuen, ongeacht of ze een ADHD-classificatie hebben of niet. Ook binnen individuen is er veel variatie, neurochemie en fysiologie zijn niet consistent door de tijd heen”.
Jargon
Medisch jargon, bijvoorbeeld het gebruik van woorden als “symptoom”, kunnen ADHD volgens Te Meerman ook reïficeren, omdat deze term suggereert dat gedragingen zoals “anderen in de rede vallen” het resultaat zijn van een concrete onderliggende ziekte of stoornis. Een criterium, daarentegen, staat voor een standaard waarop een beslissing wordt gebaseerd. Te Meerman: “Dit is toepasselijker omdat het duidelijk maakt dat er een subjectieve maatstaf aan verbonden is en het gedrag niet per se veroorzaakt wordt door een onderliggend probleem. Vergelijkbaar hiermee is het gebruik van metaforen, zoals de metafoor van ADHD als ‘slagersmes’ dat het menselijk brein in tweeën splijt. Zo wordt ADHD voorgesteld als een echte ziekte-entiteit die schade berokkent aan het brein”.
Angst en stigma
Daarbij blijken zulke metaforen angst en stigma op te kunnen roepen. “Causaliteit suggereren terwijl alleen correlatie empirisch is vastgesteld kan ook reïficerend zijn”, vervolgt Te Meerman. “Zo wordt regelmatig gesteld dat ADHD falen in school en delinquentie kan veroorzaken. Maar ADHD geeft slechts een naam aan de aandachtsproblemen en rusteloosheid. Deze kunnen zelf bijvoorbeeld veroorzaakt zijn door sociale problemen. Sociale problemen zijn dan een diepere oorzaak die zowel het crimineel gedrag op latere leeftijd kunnen verklaren als de aandachtsproblemen en rusteloosheid.
Stilte
ADHD kan ook gereïficeerd worden door zogeheten “textual silence”, oftewel door dat wat juist niet wordt vermeld. “Bijvoorbeeld, geboortemaand-studies laten de neiging zien om vroege leerlingen vanwege hun natuurlijke, jonge gedrag te classificeren met ADHD en hen hiervoor medisch te behandelen. Hiermee wordt duidelijk dat het geen harde diagnose is, terwijl het onvernoemd laten van dit soort informatie het beeld van een stevige diagnose in stand kan houden”, illustreert de onderzoekster.
Ziekte-entiteit
De verkeerde suggestie dat ADHD een ziekte-entiteit in plaats van een beschrijvende classificatie is, maakt het kind probleemeigenaar. Ook worden stimulerende middelen als Ritalin al snel als ‘medicijn’ gezien. “Dit is niet altijd in het belang van het kind”, aldus Te Meerman. “Het kinderrechtenverdrag, dat onder meer verplicht tot goede voorlichting, zou moeten waarborgen dat professionals beter worden geïnformeerd, onder andere over reïficatie”.
Het volledige proefschrift van Sanne te Meerman is te vinden op de website van der Rijksuniversiteit Groningen.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep. Boeken over dit thema vind je op onze bronnen-pagina.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013