Blik op hulp

Kijken naar wat ernstig psychiatrische patiënten wel nog kunnen, en ze vervolgens helpen bij het realiseren van individuele doelen in het dagelijks leven door rekening te houden met hun cognitieve problemen. Dat is het doel van Cognitieve Adaptatie Training. Deze training is effectief gebleken bij Amerikaanse, thuiswonende patiënten, maar helpt mogelijk ook mensen die langdurig in een psychiatrische instelling wonen. Dat laatste blijkt uit een pilotstudie van neuropsycholoog Annemarie Stiekema. De eerste resultaten uit deze kleinschalige studie zijn veelbelovend.

Herstelondersteuning

Wanneer een psychische aandoening gedurende langere tijd het functioneren ernstig belemmert, wordt gesproken van een ernstige psychiatrische aandoening. Ongeveer twee derde van de mensen met zo’n aandoening is gediagnosticeerd met schizofrenie of een andere psychotische stoornis, de overige groep heeft bijvoorbeeld een ernstige vorm van depressie, bipolaire stoornis of een ontwikkelingsstoornis. Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening hebben vaak langdurig intensieve zorg nodig van zorgprofessionals. Een relatief kleine groep, zo’n 26.000 mensen in Nederland, herstelt uiteindelijk niet voldoende om zelfstandig te kunnen functioneren. Volgens Stiekema gaat het hier om een kwetsbare groep mensen voor wie er nauwelijks wetenschappelijk bewezen herstelondersteunende interventies zijn. Met haar onderzoek wilde zij bijdragen aan een verbetering van de zorg aan deze groep mensen.

Cognitie

Vaak zijn de meest in het oog springende kenmerken van een ernstige psychiatrische ziekte de gedragsmatige symptomen. Mensen met schizofrenie praten bijvoorbeeld vaak minder, zijn emotioneel vlakker en nemen minder initiatief dan andere mensen. Maar de cognitieve component speelt ook een belangrijke rol. Iemand met schizofrenie kan bijvoorbeeld ook als gevolg van een slechter geheugen snel vergeten wat net tegen hem is gezegd, snel afgeleid zijn en daardoor dingen onafgemaakt achterlaten, of moeite hebben met het overzien van de dag als gevolg van verstoorde executieve functies.

Cognitieve Adaptatie Training

Eén van de door haar uitgevoerde studies richtte zich op de Cognitieve Adaptatie Training (CAT). Het doel van de training is het verbeteren van het dagelijks functioneren, waardoor mensen met een ernstige psychiatrische aandoening zelfstandiger kunnen functioneren en hun kwaliteit van leven verbetert. Voor iedere patiënt wordt nagegaan wat diens wensen, mogelijkheden en beperkingen zijn, zodat de training kan worden aangepast aan de individuele patiënt. De training werd uitgevoerd door psychiatrische verpleegkundigen (in Amerika waren dat psychologen) onder een groep van negentien langdurig opgenomen patiënten. Na een periode van acht maanden functioneerden de deelnemers die de training kregen iets beter dan patiënten die de gebruikelijke zorg kregen. Ook bleken ze meer activiteiten te ondernemen. Deze bevindingen zijn volgens Stiekema veelbelovend, omdat er geen andere, wetenschappelijk onderbouwde behandeling is die zich richt op de relatie tussen cognitieve beperkingen aan de ene kant, en aan de andere kant de mate waarin patiënten hulp nodig hebben bij dagelijkse activiteiten. Stiekema is nu een grootschaliger onderzoek naar Cognitieve Adaptatie Training aan het afronden dat in drie instellingen loopt. Delen van haar proefschrift zijn ook te downloaden.

Interessant artikel? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!

Mee discussiëren? Dat kan in onze LinkedIn-groep.