Een depressief kind in de leeftijd van drie tot zes jaar, is te herkennen aan de manier waarop het speelt. Dat concludeert orthopedagoog Annemieke Mol Lous. Zij promoveert op 15 december aan de Radboud Universiteit.
Depressief kind bestaat niet?
Haar eerste studie deed Mol Lous al twintig jaar geleden. Het heersende idee was toen dat depressieve kinderen in de kleuterleeftijd niet bestonden. “Dat komt omdat je het moeilijk herkent, een depressief kind is niet de hele dag somber. En we baseren ons bij de diagnose van depressie vooral op wat mensen zeggen over hun stemming. ‘Ik ben steeds somber, ik voel me schuldig, ik schaam me.’ Dat vertellen kleine kinderen natuurlijk niet”.
Toch kunnen jonge kinderen – zelfs baby’s – bijvoorbeeld in reactie op stress of trauma vastlopen in negatieve of verwarrende emoties. Dat zijn kenmerkende symptomen die een depressief kind laat zien, en het is belangrijk om die te behandelen. “Het systeem moet in een andere stand komen, in het uiterste geval door medicatie”, vindt Mol Lous.
Spelend omgaan met emoties
Mol Lous vroeg zich af of je een depressief kind kunt herkennen zijn aan spel. “Er waren wel theorieën dat een depressief kind in de regel minder speelt, en dat de kwaliteit van het spel minder is, maar echt systematisch was dat nooit onderzocht. Ik heb dat wel gedaan. Het blijkt dat een depressief kind in het algemeen minder speelt en vooral problemen krijgt als hem of haar gevraagd wordt over negatieve emoties te spelen.”
Bij kinderen in de leeftijd van drie tot zes komt “doen-alsof” en het spelen van rollenspellen enorm tot ontwikkeling. Kinderen gebruiken het spel om emoties na te spelen en te reguleren.
“Als je een niet-depressief kind vraagt om iets verdrietigs te spelen komt er al snel een heel verhaal, zo van ’toen was Lotte ziek, en toen ging ze naar de dokter, en toen ging ze dood en toen kwam pappa en die zei: weet je wat we gaan patatjes eten en toen kwam het weer helemaal goed’. Een depressief kind kan niks met zo’n spelsituatie, die zal stilvallen, of de poppetjes van tafel gooien.’
Bij andere aandoeningen die ook invloed hebben op het spel van kinderen, zoals autisme bijvoorbeeld, zie je dat niet. Wat mij aangaat is mijn studie wetenschappelijke ondersteuning voor de kracht van speltherapie.”
Leerkrachten herkennen depressie
De kinderen die ze betrok in haar studie hadden een diagnose ‘ernstige depressie’, gesteld door een kinderpsychiater. Ook was er een controlegroep. Het duurde lang om voldoende kinderen te vinden, vertelt Mol Lous. ‘Gelukkig is het een zeldzaam fenomeen.’
Om een depressie echt vast te kunnen stellen zijn er uiteraard professionals nodig zoals een psychiater. Toch kunnen leerkrachten wel een belangrijke rol spelen als het gaat om het signaleren van mogelijke depressieve klachten. “In mijn derde studie heb ik gekeken of leerkrachten op basis van hun reguliere observaties van het spel in de klas een depressief kind kunnen herkennen. Dat blijkt zo te zijn. Ze kunnen een kind helpen door suggesties te doen in het spel, om het zo te leren om te gaan met emotionele situaties. Werkt dat niet voldoende dan is het ook zeker iets om met de intern begeleider en de ouders te bespreken. Niet lekker spelen kan een indicatie zijn voor latere problemen.”
