“Een criminele vader hebben kan ook een beschermende factor zijn”
On 19/08/2021 by Redactie StandardBlik op Hulp is mediapartner van het online congres over uitbuitingsproblematiek. Daar zal Sheila Adjiembaks een bijdrage leveren over de vraag hoe het komt dat sommige jongeren vervallen in criminaliteit, terwijl andere jongeren dat in soortgelijke omstandigheden niet doen. Vooruitlopend op het congres, interviewden we Sheila over haar lezing.
Uitbuiting
Resistance to crime en uitbuitingsproblematiek lijken op het eerste gezicht twee tamelijk verschillende thema’s, maar toch blijken ze veel met elkaar te maken te hebben. Sheila legt uit: “Resistance to crime gaat over het opgroeien in een crimineel milieu zonder een criminele carrière te ontwikkelen. Het verschil met uitbuiting is dat resistance to crime de nadruk legt op weerbaarheid en het niet plegen van delicten, terwijl criminele uitbuiting gaat over het (wèl) plegen van delicten. Een tweede verschil is dat criminele uitbuiting per definitie het slachtofferperspectief centraal stelt. Dat is bij de bestudering van resistance to crime niet uitsluitend het geval. Resistance to crime is een onderzoeksveld dat gaat over weerbaarheid tegen de verleidingen van criminaliteit of sociale druk om delictgedrag te plegen. Daarmee is zowel een daderperspectief àls een slachtofferperspectief mogelijk. De overlap zit ‘m vooral op het vlak van weerbaarheid tegen sociale druk om delictgedrag te plegen. Criminele uitbuiting treft veelal kwetsbare personen die onder druk van een ander tot delict gedrag aangezet worden. Je zou dus kunnen stellen dat professionals kennis uit het onderzoeksveld van resistance to crime kunnen benutten ten behoeve van het versterken van weerbaarheid tegen criminele uitbuiting”.
Weerbaarheid
Weerbaarheid blijkt dus een centraal thema. Maar waar komt die weerbaarheid dan vandaan? Sheila: “Dat is een hele brede vraag en niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Je kunt denken aan leeftijd, de mate van beïnvloedbaarheid, maar ook levensomstandigheden. Dat soort factoren verschilt nu eenmaal van persoon tot persoon. Ook de manier waarop mensen omgaan met tegenslagen in het leven, hun copingstijl, is relevant. In de criminologie zijn tal van risico- en beschermende factoren onderzocht. Uit mijn proefschrift zijn een zestal bronnen van veerkracht gekomen die helpend zijn geweest voor de twintig betrokken resisters die zijn opgegroeid in een criminele omgeving en zelf geen criminele carrière hebben ontwikkeld. Die bronnen heb ik in een artikel kort geduid. De bronnen variëren van fysiek wegtrekken uit een hoog criminogene woonbuurt tot aan erkenning krijgen van anderen, het hebben van eigen succeservaringen en een stimulerende derde hebben in je eigen omgeving.”
Criminele vader
Zo’n stimulerende derde kan volgens Sheila ook heel goed iemand zijn die zelf wél crimineel is. “Uit de bestudeerde levensverhalen kwam naar voren dat een criminele vader bijvoorbeeld heel goed een positief stimulerende derde kan zijn die wilt dat zijn zoon z’n schooldiploma haalt. Doorgaans worden criminele familieleden als een risicofactor opgevat, terwijl uit mijn onderzoek is gebleken dat het dus ook een beschermende factor kan zijn voor een jongere. Daarmee wil ik niet zeggen dat al het onderzoek dat een samenhang tussen een criminele jongere en het hebben van criminele familieleden duidt niet relevant is of niet klopt, maar wel dat het dus vooral belangrijk is de zaken in context te zien en altijd de persoonlijke betekenisgeving een rol dient te dragen in dat geheel.”
Levensverhalen als aanknopingspunt
Sheila werkt veel met de levensverhalen van jongeren die risico lopen om crimineel gedrag te gaan vertonen. Maar hoe kun je die levensverhalen als professional dan in je werk gebruiken om aanknopingspunten voor hulpverlening te vinden?
“Een bekend, algemeen bezwaar van het gebruik van levensverhalen is dat ze veelal subjectief zijn, niet op waarheid te checken en over beleving gaan”, zegt Sheila Adjiembaks. “Een levensverhaal werd onder andere om die reden vooral opgevat als een onbetrouwbare bron van data in wetenschappelijk onderzoek. Zeker in de criminologie waarbij het ‘subject’ van onderzoek vaak een crimineel of verdachte is die in het kader van een straf die hem of haar boven het hoofd hangt, zaken wel eens kan verdraaien. De narratieve wetenschappelijke stroming hanteert echter juist die subjectiviteit en beleving als betekenisvolle data. Het onthult wat mensen drijft, motiveert en wat hun identiteit is. Heel waardevol dus, omdat het je als professional in ieder geval twee inzichten kan bieden. Allereerst geeft het geeft zicht op de feitelijke gebeurtenissen in iemands leven en ten tweede geeft het inzicht in de beleving, de persoonlijke ervaring en wat voor die ene persoon die tegenover je zit daadwerkelijk betekenisvol en belangrijk is in het leven.”
Gedragsverandering
“Zeker wanneer als professional iemand wil motiveren tot gedragsverandering is dit een zeer waardevol inzicht omdat je juist vanuit die kennis veel betekenisvoller kunt aansluiten bij die persoons leefwereld in het onderlinge contact”, vervolgt zij. “We hebben daar bovendien samen met het Ministerie van Justitie en Veiligheid en de Reclassering Nederland in 2019 een pilotstudie op uitgevoerd genaamd Lifestory Podcasts. Daaruit bleek dat het (samen) luisteren van een lifestory podcast toezichthouders en voorwaardelijk veroordeelden meer voeding gaf om de werkrelatie te versterken.
Hulpverlening
Hulpverleners zijn soms handelingsverlegen waar het gaat over het reageren op crimineel gedrag. Sheila geeft enkele handreikingen over wat je als professional wel en niet moet doen wanneer je werkt met jongeren die risico lopen crimineel uitgebuit te worden of al daadwerkelijk slachtoffer zijn: “Vanuit mijn perspectief als narratief criminoloog raad je het al; ga op zoek naar bronnen van veerkracht middels het eigen (levens)verhaal van het slachtoffer en probeer daarbij niet alleen de feitelijkheden te filteren, maar vooral ook de betekenisgevende inzichten. Wat betekent het voor hem of haar? Hoe wordt het delictgedrag gemotiveerd en beleefd vanuit dat verhaal? Wat betekent dat voor jouw eigen handelen als professional? Is er in het verhaal überhaupt sprake van enige mate van zelfinzicht ten aanzien van criminele uitbuiting? Welke bronnen van veerkracht herken je in het verhaal? De antwoorden op zulke vragen kunnen je als professionals helpen om concreet en betekenisvol te kunnen interveniëren”.
Interventieinstrument
Adjiembaks roept dus op om zaken in context te zien en als professionals op zoek te gaan naar krachtgerichte elementen uit het verhaal van slachtoffers van uitbuiting. Het mooie daaraan? Je kunt zo’n verhaal niet alleen als kennisinstrument inzetten, maar ook als interventie-instrument. Sheila: “Ik heb een interventie onderzocht waarbij jongeren die een delict hadden gepleegd hun eigen verhaal in detentie vertelden. Dat vingen we dan in een audiofragment of ‘mini’-podcast. Dàt samen terugluisteren bleek veel te kunnen doen, zowel voor de mentoren van jongeren, als ook voor het zelfinzicht van jongeren zelf. Ten aanzien van criminele uitbuiting kan ik me voorstellen dat ook het beluisteren van juist die persoonlijke verhalen middels een podcast en met de authenticiteit van de eigen stem op een laagdrempelige manier ook bewustwording in maatschappijbrede zin kan versterken over criminele uitbuiting en de impact daarvan. Ik zou in dat licht dus vooral willen stimuleren dat we ons bewust worden, innovaties doen en op zoek gaan naar krachtgerichte bronnen vanuit het eigen narratief van betrokkenen, om daar vervolgens ruimte aan te geven in het belang van preventiegericht werken.”
Op het online congres over uitbuitingsproblematiek, zal zij dieper ingaan op resistance to crime en de manier waarop dit in de hulpverleningspraktijk gestalte zou kunnen krijgen.
De podcasts, het trainingsaanbod en de contactgegevens van Sheila zijn te vinden op de website van ESSA research.
Dr. Mr. Sheila Adjiembaks is criminoloog en doet kwalitatief onderzoek naar criminaliteits- en veiligheidsvraagstukken.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013