![](https://blikophulp.nl/wp-content/uploads/2024/06/Banner-cursus-hechting-BoH-1024x160.jpg)
![alie weerman ervaringsdeskundigheid proefschrift](https://i0.wp.com/blikophulp.nl/wp-content/uploads/2016/05/ervaringsdeskundigheid.jpg?resize=640%2C504&ssl=1)
“Persoon van ervaringsdeskundige hulpverlener moet meer ruimte krijgen”
On 24/05/2016 by Redactie StandardDe combinatie professionaliteit en ervaringsdeskundigheid werd in eerste instantie gezien als iets onwenselijks. Je was óf ervaringsdeskundige óf professioneel opgeleid sociaal werker. Een onnodige scheiding van twee voor elkaar relevante werelden, meent Alie Weerman, die op 30 mei aanstaande aan de Vrije Universiteit promoveert op een proefschrift over ervaringsdeskundigheid bij hulpverleners.
Zij vindt dat de functie van professionele hulpverlener meer ruimte moet bieden aan persoonlijke ervaringen. Met haar onderzoek wil ze dan ook ervaringsdeskundigen een steun in de rug geven. “Het omgaan met schaamte, stigma en onmacht speelt bij cliënten met verslavingsproblematiek een belangrijke rol. Hulpverleners die zelf dergelijke ervaringen hebben gehad, kunnen hier vaak goed bij aansluiten. Zij kunnen cliënten hoop geven en bemoedigen als zij de moed hebben hun eigen ervaringen bekend te maken.” Het deskundig leren gebruiken door hulpverleners van ervaringskennis vraagt wel om de juiste begeleiding en scholing. Het vraagt om een scholingstraject binnen een cultuur waarin ervaringskennis integraal als bron van kennis is opgenomen.
Van erkenning naar officiële opleiding
De inzet van Weerman voor de acceptatie van ervaringsdeskundigheid binnen de hulpverlening heeft zelfs geleid tot het opzetten van een officiële opleiding. De ‘persoon’ van de professional moet vooral meer ruimte krijgen, niet alleen door het gebruiken van persoonlijkheidskenmerken als empathie, assertiviteit en integriteit, zoals al gebruikelijk was in Social Work. Ook is er daarnaast ruimte voor het expliciet gebruiken van eigen levenservaring binnen de beroepsuitoefening. Weerman: “Hierbij zijn alle ervaringen van belang. Een mens is méér dan een rol, iemand die ex-verslaafd is, is méér dan ex-verslaafd, een cliënt is méér dan een diagnose. Een professional is ook een mens, net als de cliënt.”
Existentieel perspectief
De SPH-opleiding van hogeschool Windesheim biedt inmiddels aan studenten die verslaafd zijn geweest, psychiatrische problemen hebben gehad of andere ervaringen hebben met ontwrichting of beperkingen, de mogelijkheid om deze ervaringen op deskundige wijze te gebruiken in hun beroep. Weerman werkt ervaringsdeskundigheid uit vanuit een existentieel perspectief dat de nadruk legt op het hebben leren omgaan met bestaansdilemma’s op het gebied leven en dood, vrijheid en beperktheid, eenzaamheid en verbondenheid, zinloosheid, betekenis, chaos en orde. Een deel van haar proefschrift is gewijd aan deze existentiële uitwerking van herstel van verslaving.
Aanbevelingen voor de praktijk
Weerman laat het in haar proefschrift echter niet bij een louter academische beschouwing van ervaringsdeskundigheid, maar sluit af met zes aanbevelingen voor de praktijk:
- Erken ervaringskennis als bron van kennis binnen opleidingen voor zorg en dienstverlening. Het erkennen van ervaringskennis als bron van kennis past bij de nieuwe uitdagingen waarvoor het sociaal werk zich gesteld ziet. Er moet geïnvesteerd worden in een andere invulling van de beroepsrol.
- Geef ervaringskennis ruimte in alle beroepen in de GGZ. Er is meer ruimte nodig voor ervaringskennis en empathie in de breedte van de GGZ. Hierbij is aandacht nodig voor een diversiteit aan achtergronden. De coming out van psychologen en psychiaters die momenteel in kranten en vaktijdschriften gaande is, is wat dat betreft een hoopgevende zaak. Een coming out is echter niet hetzelfde als het deskundig leren gebruiken van de eigen ervaringen. Hiervoor is scholing nodig.
- Ontwikkel een traject voor ervaringsdeskundigheid binnen opleidingen voor Social Work. Het onderscheid tussen ‘ervaringen’, ‘ervaringskennis’ en ‘ervaringsdeskundigheid’ zoals in het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid is geformuleerd moet gehandhaafd blijven. Ervaringskennis is iets anders dan ervaringsdeskundigheid. Bij het laatste staat de ervaringskennis ten dienste aan de professionele begeleiding of ondersteuning van anderen. Het beroep van social worker, en met name dat van de GGZ-agoog, lijkt een goede inbedding te zijn voor een ervaringsdeskundige professional die breed wordt opgeleid en herstelondersteunend kan werken in de GGZ en in de wijkteams. Beroepsregistratie is hierbij van belang.
- Stimuleer praktijkgerelateerd onderzoek vanuit een fenomenologisch-existentieel perspectief. In de opleidingen Social Work leren studenten nog te vaak dat zij een afstudeeronderzoek moeten doen volgens het empirisch-analytisch onderzoeksparadigma. Hierin moet verandering komen: ook vormen van onderzoek (en met name kritisch handelingsonderzoek) volgens fenomenologisch-existentiële wetenschapstheoretische uitgangspunten zijn volgens Weerman wenselijk. Social workers moeten kunnen invoegen in een diversiteit aan leefwerelden. De eigen aard van het werk zou meer zichtbaar kunnen worden in het type onderzoek waarmee zij afstuderen.
- Kom tot prestatie-afspraken in het HBO over inclusie en diversiteit. Er is toegevoegd beleid nodig voor studenten in opleidingen op het gebied van zorg en welzijn, met een functiebeperking, een bijzondere achtergrond of een bepaalde kwetsbaarheid.
- Het inzetten van ervaringskennis moet niet voorbehouden worden aan hoger opgeleiden. De professionalisering van ervaringskennis in diverse rollen van ervaringsdeskundigen met een mbo- of hbo-opleiding moet niet ten koste gaan van de participatie van andere burgers met ervaringskennis bij het vorm geven van de ‘participatiesamenleving’. Het beroep ‘ervaringsdeskundige’ kan leiden tot een nieuwe hiërarchie die de vernieuwing die men wilde doorvoeren juist tegengaat. Alle burgers moeten ruimte krijgen voor het benutten van ervaringskennis, wellicht ook in betaalde functies. Daarnaast is het van belang de kwaliteit en inzet van de professionele ondersteuners met ervaringsdeskundigheid te regelen, te bewaken en te verbeteren. Beroepsregistratie is hierbij van belang, evenals een degelijke opleiding, waarbij zowel wetenschappelijke, praktische-professionele als ervaringskennis worden benut.
Het proefschrift kan integraal gedownload worden vanaf de website van de Vrije Universiteit.
Interessant artikel? Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets.
Mee discussiëren? Dat kan in onze LinkedIn-groep.