Jonge kinderen met autisme: Hyperfocus, ‘plakkerige aandacht’ en ‘springerige aandacht’
On 28/08/2024 by Redactie StandardIn een recent verschenen studie van Amerikaanse en Australische onderzoekers, worden verschillende aandachtsprocessen onderzocht bij jonge kinderen met autisme. Deze processen, zoals hyperfocus, ‘plakkerige aandacht’ en ‘springerige aandacht’, blijken van grote invloed te zijn op hun sensorische ervaringen en cognitieve ontwikkeling. Dit artikel bespreekt deze fenomenen, de methodologie van het onderzoek en de belangrijkste bevindingen.
Monotropisme en hyperfocus in autisme
Monotropisme, een theorie ontwikkeld door autistische personen zelf, stelt dat mensen met autisme een neiging hebben tot een intense, smalle focus van aandacht—een soort ’tunnelvisie’—op bepaalde interesses of stimuli. Dit zou een kernaspect van autisme zijn. De hyperfocus wordt vaak gezien als een dubbele eigenschap: terwijl het hen in staat stelt om diep in te gaan op een onderwerp van interesse, kan het ook leiden tot verhoogde afleidbaarheid?.
Plakkerige aandacht en het loslaten van stimuli
Een ander belangrijk concept dat in de studie wordt besproken, is ‘plakkerige aandacht’, een fenomeen waarbij kinderen met autisme traag zijn in het loslaten van stimuli. Dit verschijnsel is eerder geïdentificeerd bij autistische kinderen en wordt vaak gemeten met de zogeheten “gap-overlap” taken. Bij dergelijke taken moet een kind zijn aandacht verschuiven van een centrale stimulus naar een nieuwe, perifere stimulus. In de overlap-conditie blijft de centrale stimulus echter zichtbaar, wat het moeilijker maakt om de aandacht los te laten?.
De onderzoekers verwachtten dat autistische kinderen langzamer zouden zijn in het verschuiven van hun aandacht naar de perifere stimulus (plakkerige aandacht). Interessant genoeg vonden ze geen significant verschil tussen autistische en niet-autistische kinderen in de snelheid van aandachtverschuiving. Echter, onder de autistische kinderen bleek plakkerige aandacht geassocieerd met verhoogde sensorische hypergevoeligheid en een sterke interesse in sensorische stimuli?.
Springerige aandacht: Terugkeren naar eerdere stimuli
Naast plakkerige aandacht introduceerde de studie een nieuw concept genaamd ‘springerige aandacht’. Dit verwijst naar de neiging van autistische kinderen om terug te keren naar eerder bekeken stimuli nadat ze hun aandacht kortstondig hebben gericht op nieuwe stimuli. Dit werd onderzocht met behulp van zowel de novelty preference taak als de gap-overlap taak. Bij de novelty preference taak kregen kinderen eerst een bekende en vervolgens een nieuwe stimulus te zien. Het bleek dat autistische kinderen eerder geneigd waren terug te keren naar de bekende stimulus dan hun niet-autistische leeftijdsgenoten?.
Springerige aandacht bleek ook aanwezig in de gap-overlap taak. Hier keerde de centrale stimulus niet altijd terug na het verschijnen van de perifere stimulus, wat de springerige aandacht goed kon meten. De resultaten lieten zien dat autistische kinderen significant meer neiging hadden om terug te keren naar de centrale stimulus in vergelijking met niet-autistische kinderen?.
Verbanden met cognitieve en sensorische profielen
De studie vond sterke correlaties tussen aandachtsprocessen en sensorische en cognitieve profielen bij autistische kinderen. Zo was plakkerige aandacht gerelateerd aan hogere niveaus van sensorische hypergevoeligheid, wat suggereert dat kinderen die moeite hebben met het loslaten van stimuli mogelijk intenser reageren op sensorische prikkels?. Aan de andere kant bleek springerige aandacht geassocieerd te zijn met lagere cognitieve vaardigheden en een verhoogde hypo-responsiviteit op sensorische stimuli, wat betekent dat deze kinderen mogelijk kansen missen om te leren van hun omgeving?.
Manifestaties van hyperfocus
De bevindingen van Dwyer en zijn team werpen nieuw licht op de complexe manier waarop autistische kinderen aandacht besteden aan hun omgeving. Zowel plakkerige als springerige aandacht kunnen worden gezien als manifestaties van hyperfocus, die op hun beurt verschillende gevolgen hebben voor sensorische ervaringen en cognitieve ontwikkeling. Deze studie benadrukt het belang van verder onderzoek naar hoe verschillende aandachtsprocessen bijdragen aan de unieke leer- en ervaringswereld van autistische kinderen.
Het volledige wetenschappelijke artikel is hier te downloaden.
Interessant artikel? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Meediscussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.