Foto: Andreas Andrews
Het (h)erkennen van problematiek in het werken met multiprobleemgezinnen is bij lange na niet voldoende om tot positieve resultaten te komen. Beoogde resultaten die ook voor ‘rendementsdenkers’ tot tevredenheid leiden in een tijdperk waarin ‘meer moet, met minder’ is geen gemakkelijke opgave. Veel multiprobleemgezinnen hebben slechte ervaringen met autoriteiten wat leidt tot wantrouwen in hulpverleners. Hulpverleners staan op hun beurt weer voor de uitdaging om een vertrouwensband te creëren door het gesprek aan te gaan met het gezin. Dat betoogde Guus Feron in een eerder interview dat hij gaf aan Blik op Hulp. De vele positieve reacties op dat artikel vormden voor Blik op Hulp aanleiding om hem nogmaals op te zoeken.
Multiprobleemgezinnen
“Het zijn dan vooral de persoonlijke kwaliteiten, de soft skills van de professional, die van cruciaal belang zijn bij de ‘start up’ en het verdere verloop van een behandel- en/of begeleidingsrelatie”, zo stelt Guus Feron. Hij heeft tijdens zijn carrière aan verschillende kanten van de hulpverleningstafel gezeten en veel ervaring opgedaan in het werken met gezinssystemen met daarin gezinsleden met een licht verstandelijke beperking (LVB) en bijkomende psychiatrische problematiek. Aan praktijkvoorbeelden heeft Guus dan ook geen gebrek.
“Het werken met multiprobleemgezinnen kan, hoe vreemd het voor sommigen ook mag klinken, zeer betekenisvol en dankbaar werk zijn. Je moet goed weten waar je mee bezig bent, je moet weten wat je kunt en of het werk bij je past! Of dat laatste het geval is, daar kom je in de praktijk snel genoeg achter”, lacht Feron. “Het is in de meeste gevallen namelijk al na de eerste vijf seconden duidelijk. De aanvliegroute die je kiest is enorm van belang en het is erop of eronder. Eenmaal binnen, ga je samen op pad en kom je drempels tegen op de weg die je samen aflegt. Vertrouwen en respect in combinatie met doorzettingsvermogen, timing en moed, vormen dan de ingrediënten om kleine, maar oh zo belangrijke vervolgstappen te maken.”
Communicatie- en interventietechnieken
Vanuit dat perspectief slaat Feron de brug naar non-verbale communicatie- en interventietechnieken, die naar zijn mening veel meer aangeleerd zouden moeten worden tijdens opleiding, bij- en nascholing van zorgprofessionals. “Als je de juiste persoon op de juiste plek bent en je hebt de juiste technieken onder de knie, dan heb je goud in handen en geniet je van je werk, elke dag opnieuw.”
Maar waar zijn die technieken dan voor bedoeld?
Feron: ”Die technieken hebben vooral als doel om de hulpvrager stil te laten staan bij zijn woorden, hem vertrouwen te geven, hem te stimuleren om door te vertellen en waar nodig om verduidelijking te vragen.”
En hoe werkt dat in de praktijk?
“Het gaat er vooral om, verbaal- en non-verbaal, terug te geven van wat je waarneemt in het contact. Dat kan dus betrekking hebben op wat je ziet, wat je hoort, wat je voelt, proeft of ruikt. En die reactie moet echt zijn, hij moet bij je passen. Anders val je meteen door de mand en kun je stoppen. Het uiten en tonen van verbondenheid met zowel het individuele gezinslid als ook het totale gezin dient te leiden tot aandacht en vertrouwen”, aldus Guus Feron.
In de trainingen die Feron geeft, zeggen cursisten vaak dat het tonen van non-directieve acceptatie moeilijk is in de praktijk.
“Dan gaat het erom om hulpvragers zonder vooroordelen aan te horen en onvoorwaardelijk te accepteren. Anders gesteld: empathisch luisteren, zonder meteen een diagnose te stellen, zonder te analyseren, zonder te oordelen, zonder de verantwoordelijkheid te onttrekken en zonder te sturen. Kortom, betrokken, sensitief, actief, accuraat en vol begrip. En dan is meteen duidelijk waarom dit vak bij je moet passen als persoon, want dat zijn geen trucjes die je kunt leren. Dat is een basishouding. Een attitude. Deze gezinsleden hebben geleerd om niemand snel te vertrouwen en vinden dat ook de maatschappij niet te vertrouwen is. Zij vertrouwen maar op één ding, en dat is hun persoonlijke ervaring met mensen. Daarom moet je als hulpverlener altijd transparant zijn over waar je staat, wat je wilt, wat je van plan bent en waarom je dingen doet zoals jij ze doet”, adviseert Feron.
Vragen centraal stellen
“Als je het gezin als gelijkwaardig ziet, aansluit bij hun krachten en deze activeert, dan ben je goed bezig. Stel hun vragen centraal en werk samen in het vinden van haalbare oplossingen. Het uitgangspunt daarbij is dat ouders het beste willen voor hun kind, maar bijvoorbeeld meer hulp nodig hebben bij het ontwikkelen van opvoedingsvaardigheden. Probeer dan te focussen op wat gezinsleden wél kunnen en wat wél goed gaat, en zorg dat dit wordt versterkt en uitgebreid”, zegt Feron.
Ook door het sociale netwerk van het gezin te activeren en op die manier voor ondersteuning om hen heen te zorgen, blijken gezinsleden uit sociaal zwakke gezinnen zelf weer grip op hun leven te kunnen krijgen. Dat kan volgens Feron het beste gerealiseerd worden door te werken aan concrete doelen, waarover overeenstemming bestaat tussen het gezin en de hulpverlener. “Maar helaas kom je er niet omheen om ook in te grijpen waar dat nodig is. Ook dan is het van belang om zuiver en doordacht te werk te gaan. Om beslagen ten ijs te komen hanteer ik al jaren een checklist die ook tijdens mijn onderwijs de revue passeert. Professionals leren om te focussen op belangrijke domeinen om professioneel en adequaat werk te leveren. Uiteraard ontstaan dan vragen als: Wat is verantwoord en niet verantwoord? Waar ligt de grens tussen hulpverlening en justitie? En hoe word je geen slachtoffer van je eigen vak? Ook ik heb meerde keren ervaren welke impact agressie en intimidatie kunnen hebben, maar als het vervolgens lukt om emotioneel gedrag te zien vanuit kwetsbaarheid en daar je handelen op af te stemmen, dan geeft dat een enorme kick. Misschien is dat wel de kick die ik zocht toen ik lang geleden besloot om als hulpverlener te gaan werken”.
Heeft u een vraag voor Guus Feron? Of een opmerking? Meld u dan aan voor de LinkedIn-groep van Blik op Hulp en reageer op dit artikel. Guus leest mee en reageert!
