Pestgedrag op school: groepsnormen spelen sleutelrol
On 24/03/2014 by Redactie StandardPestgedrag op school heeft veel te maken met heersende groepsnormen, terwijl de aanpak van het pestgedrag veelal gericht is op de gepeste en de pester. “De rol van de groep is echter een belangrijke factor waardoor pestgedrag op school ontstaat en in stand gehouden wordt”, zo stelde Femke Munniksma, onderzoeker en docent aan de Rijksuniversiteit Groningen onlangs op een landelijke bijeenkomst over pestgedrag op school.
De rol van de groep
Om een beter inzicht in de rol van groepsnormen in pestgedrag op school mogelijk te maken, bakent Munniksma eerst af wat zij onder pesten verstaat. “Pesten is een vorm van agressie waarbij één of meer personen de intentie hebben een ander steeds opnieuw schade toe te brengen, waarbij de macht ongelijk verdeeld is. Het slachtoffer kan zich meestal niet verdedigen”. Met name in de door Munniksma benoemde machtsongelijkheid die aan pestgedrag op school en in de klas ten grondslag ligt, spelen de groep en de normen die daarin heersen een sleutelrol. Munniksma: “Het zijn immers de normen in de groep en de groepsprocessen die daaruit voortkomen die bepalen of leerlingen met risicofactoren worden in- of buitengesloten of de kans krijgen om pestgedrag te gaan vertonen. Dat betekent dat er een groep nodig is om te pesten en dus ook dat pesten een probleem van de groep is. Gevolg is dat je dus de groep nodig hebt om het pestgedrag op school op te lossen.
Rollen in pestgedrag op school
Binnen de groep spelen meer leerlingen dan alleen de pester en de gepeste een rol in het voorkomen van pesten. Munniksma benoemt de verschillende rollen: “Je hebt uiteraard het slachtoffer, dat gepest wordt door anderen, en de dader die daartoe het initiatief neemt. Maar daarnaast heb je ook nog versterkers. Zij moedigen het pestgedrag aan. Sommige anderen gaan nog een stap verder en worden een zogenaamde assistent. Zoals de naam al suggereert, zijn dit de kinderen die actief gaan mee pesten met de pester. Daartegenover staan de verdedigers; de leerlingen die opkomen voor het slachtoffer en die de pesters proberen te stoppen. Tenslotte heb je nog de buitenstaanders, die weten dat het pestgedrag op school en daarbuiten plaatsvindt, maar verder niet ingrijpen”. Dat de groep onmisbaar is voor het in stand houden van pestgedrag op school maakt Munniksma duidelijk aan de hand van een behoefte van alle kinderen, namelijk om gewaardeerd te worden: “Kinderen willen cool zijn. Als niemand je pestgedrag ziet, ontleen je er geen status aan. Je hebt getuigen nodig om te laten zien dat je ‘cool’ bent. De groep is dus nodig om het gedrag in stand te houden. Andersom speelt de groep een rol in het stoppen van pestgedrag”.
Groepsnormen
Onderzoek laat zien dat bijna alle leerlingen pestgedrag afkeuren, maar toch zijn er veel leerlingen die meedoen of niets zeggen. “Daarom is het van belang dat alle leerlingen leren inzien dat zij zelf invloed kunnen hebben om het pestgedrag op school te stoppen. De groepsnorm moet omgebogen worden tot een basishouding waarin kinderen willen dat het pesten stopt”, aldus de onderzoekster. “Het gaat erom dat de regels over hoe iemand zich in de groep hoort te gedragen ook daadwerkelijk gedragen en gehandhaafd worden. De norm van de leerkracht is daarbij belangrijk, maar op zichzelf genomen niet toereikend. De normen van klasgenoten zouden moeten leiden tot groepsdruk om niet te pesten”.
Normen van de leerkracht
Het belang van de normen die de leerkracht stelt blijkt onderzocht. Munniksma: “Onderzoek laat zien dat wanneer leerlingen in een klas betrekkelijk tolerant zijn ten aanzien van pestgedrag, leerlingen van leerkrachten die daar nauwelijks tegen optreden méér pestgedrag op school vertonen dan wanneer er een leerkracht voor zo’n groep staat die wel daadkrachtig optreedt. De leerkracht dient als rolmodel.”
De ouders spelen evenzeer een belangrijke rol. “Kennen zij elkaar? Werken ze samen met de school of werken ze tegen? Zijn er afspraken over wat je doet als zich pestgedrag voordoet? Dat zijn zaken die belangrijk zijn om tot een goede aanpak van pestgedrag op school te komen”, aldus de Groningse.
Aanpak van pestgedrag op school
Maar wat is dan een goede aanpak van pestgedrag op school en in de klas? Zo’n aanpak voldoet volgens Munniksma aan een aantal kenmerken: “Allereerst moet er sprake zijn van een schoolbrede aanpak die leerkrachten aanknopingspunten geeft om complexe pestproblemen beter aan te kunnen pakken. Het hebben van een pestprotocol is alleen niet voldoende. Zo’n schoolbrede aanpak zou bij moeten dragen aan de professionalisering van leerkrachten waar het gaat over het aanpakken van pestgedrag op school, zodat zij er ook in de praktijk adequaat op kunnen reageren. Daarbij is het belangrijk om niet alleen aandacht aan oplossingen te besteden, maar ook aan preventie. En het allerbelangrijkste: een goede aanpak van pestgedrag op school betrekt de hele groep, de leerkrachten én de ouders bij het bestrijden ervan.”
Praktische tips
Gevraagd welke praktische tips zij mee zou willen geven aan leerkrachten die te maken krijgen met pestgedrag op school, zegt Munniksma dat daders zwaarder straffen en slachtoffers weerbaarder maken niet helpt. “Kinderen moeten oefenen met hoe ze zichzelf positief kunnen neerzetten, zich leren verplaatsen in anderen, leren hoe het voelt om gepest te worden. Uiteindelijk bepalen de groepsnormen of en wie er wordt gepest”.
Drs. Femke Munniksma is behalve onderzoeker op het gebied van pestgedrag op school ook lid van het KiVa-consortium dat scholen helpt een positief groepsklimaat te scheppen ter voorkoming van pestgedrag.Vond u dit artikel over pestgedrag op school interessant? Meld u dan nu aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis niets!
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013