Stigma kan de impact van een psychische aandoening verergeren. Dat is de stelling van Prof. Dr. Jan Derksen, die later dit jaar spreekt op het congres over psychiatrie in de samenleving. Als mediapartner van het congres interviewde Blik op Hulp hem alvast over zijn bijdrage.
Etikettenregen
“Je ziet steeds meer dat mensen die in de geestelijke gezondheidszorg het helemaal zat zijn dat beleidsmakers en zorgverzekeraars zich bemoeien met de inhoud van het werk”, legt Derksen uit. “We worden steeds vaker gedwongen om DSM-etiketten te plakken om behandelmogelijkheden voor een patiënt te ontsluiten die anders niet vergoed zouden worden. Het gevaarlijke daaraan is dat we steeds minder bezig kunnen zijn met essentiële vragen, zoals wat we vanuit ons vak gezien verstaan onder ziekte en stoornis”.
Classificaties
Op het congres zal Derksen spreken over wat hij noemt ‘de etikettenregen’. Maar wat bedoelt hij daar dan precies mee? Derksen: “Ik doel daarmee op de talloze psychopathologische classificaties die tegenwoordig vanwege de DSM worden geplakt. Meer dan driehonderd zijn er beschikbaar en er wordt royaal gebruik van gemaakt. Maar vaak vergeten we dat de DSM alleen classificeert. De DSM biedt labels voor de buitenkant van aandoeningen en zegt niet of veel te weinig over de binnenkant. Over de diepere psychologische processen en patronen zeggen ze weinig tot niets”.
Stigma
Het is volgens Derksen echter niet alleen zo dat classificaties weinig zeggen over de dynamiek van de problemen die mensen ervaren. “Het feit dat DSM-classificaties slechts classificaties zijn, maakt de etiketten leeg. Maar ze gaan wel functioneren als een stigma. Het wordt een soort aanvulling vanuit de psychopathologie op de identiteit. Hoe vaak hoor je mensen niet in de eerste paar zinnen nadat je ze hebt leren kennen niet zeggen ‘Ik heb ADHD’, ‘Ik heb autisme’, of erger nog: ‘Ik BEN borderline’. Maar een DSM classificatie is eigenlijk niets meer en niets minder dan bijvoorbeeld een kaartje voor een uitvoering in de schouwburg. Het enige dat ik gemeenschappelijk heb met al die andere mensen in de schouwburg is dat kaartje. Niet meer en niet minder, dat is dan het enige dat mensen met elkaar overeen hebben”
Ziekmakend proces
Dat we op deze manier mensen ertoe brengen zich zo te vereenzelvigen met een etiket, dat is geen gezondmakend proces maar een ziekmakend proces! Daarbij klopt het ook niet. ADHD is geen ding. Net zo min als autisme en borderline. Je kunt hooguit zeggen dat iemand bovengemiddeld voldoet aan de criteria die we descriptief hebben opgesteld voor een aandoening. Gezondheid bevorderen betekent sterkte en kwetsbare kanten bij de patiënt helpen identificeren en de sterkte kanten mee laten helpen de zwakke kanten te versterken. Daar helpt de labelplakkerij bepaald niet bij”.
In zijn bijdrage aan het congres over psychiatrie in de samenleving zal hij uitvoerig stilstaan bij zijn zienswijze én wat die betekent voor professionals in de praktijk van alledag.
Jan Derksen is emeritus hoogleraar Klinische Psychologie en praktiserend klinisch psycholoog. Hij is opgeleid in de psychoanalyse en in de cognitieve gedragstherapie. Behalve psychologie studeerde hij sociologie, journalistiek, filosofie en rondde een master af in de psychofarmacologie. Hij was en is actief op het terrein van persoonlijkheid en persoonlijkheidsstoornissen, van psychologische tests, van cognitieve en emotionele intelligentie. Jan is gespecialiseerd in kortdurende psychodynamische psychotherapie en werkt 41 jaar in de eerstelijnsgezondheidszorg. Hij publiceerde een veertigtal boeken waaronder recentelijk een boek over preventie van psychische aandoeningen en meer dan 200 artikelen.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
