Stress kan giftig worden
On 01/07/2020 by Redactie StandardHuisarts, Jeugdarts en onderzoeker Frans Pijpers spreekt op het online congres over ouder-kind interacties over toxische stress. Want stress kan behalve geestelijke ook lichamelijke schade achterlaten in jonge mensen. Als mediapartner van het congres interviewde Blik op Hulp hem over dit onderbelichte aspect van stress.
Early life stress
Jonge mensen blijken vooral in de eerste 1000 dagen van hun leven en in de adolescentie extra kwetsbaar voor de gevolgen van chronische stress. Frequente of aanhoudende stress tijdens het opgroeien wordt ook wel early life stress genoemd. Deze stress heeft vaak te maken met zogeheten “adverse childhood experiences” (nadelige jeugdervaringen) die jonge mensen kunnen meemaken. Pijpers: “Een grootschalig epidemiologisch onderzoek uit 1998 laat bijvoorbeeld zien dat er een sterk verband is tussen zulke ervaringen en gezondheid op volwassen leeftijd. Het onderzoek richtte zich op een beperkt aantal stressvolle gebeurtenissen, namelijk geweld in en om huis zoals kindermishandeling, seksueel misbruik en partnergeweld. Maar er zijn meer traumatische ervaringen van kinderen zoals pesten, echtscheidingen en tegenwoordig ook prestatiedruk en ‘Fomo’ (fear of missing out). Met de sterke groei van fMRI en hormoononderzoek in het begin van deze eeuw zijn er ook meer mogelijkheden gekomen om het werkingsmechanisme van early life stress en toxische stress in beeld te brengen”.
Toxische stress
Stress hebben is normaal en in sommige gevallen zelfs gezond. Als er gevaar dreigt en je hebt onvoldoende stress, dan kan dat tenslotte heel nadelig voor je uitpakken. Ook ‘gewone’ ongezonde stress kennen we allemaal wel. Maar wat kan stress dan ronduit giftig maken? “Stress wordt toxisch wanneer het frequent of aanhoudend is, niet meer hanteerbaar is en sociaal-emotionele buffers ontbreken. Met name als er geen sensitief en steunend sociaal netwerk is”, legt Pijpers uit. Stress heeft in zo’n situatie niet alleen invloed op het psychisch functioneren van jonge mensen, maar ook op hun lichamelijke gezondheid. Pijpers: “Een belangrijke rol spelen cortisol en adrenaline. Die spelen een belangrijke rol bij elke stressreactie. Ze zorgen er onder meer voor dat er meer bloed en energie naar de hersenen en spieren gaat en minder naar andere organen. Op den duur gaan er dan blijvende veranderingen in het lichaam optreden. Er wordt wel gesproken van ‘wear en tear’. Of in goed Nederlands: slijtage en scheuren. De werking van genen verandert zelfs door stress. Alles overziend zou je dus kunnen stellen dat stress in het lichaam vast gaat zitten”.
Chronische stress zichtbaar in haar
Toxische stress is dus iets wat je zo snel mogelijk wil aanpakken als het zich voordoet. Hoe langer je wacht met het aanpakken ervan, hoe groter de schade kan worden. Het signaleren ervan is echter niet altijd even simpel. “Chronische stress is het duidelijkst en betrouwbaarst te bepalen door cortisol in het haar te meten”, stelt Pijpers. “Gedragssignalen van traumatische gebeurtenissen verschillen per kind en variëren van onrustig gedrag tot zich in zichzelf terug te trekken tot überhaupt geen zichtbare reactie. Het is in ieder geval van belang sensitief te reageren en oog te hebben voor traumatische ervaringen bij gedragsverandering van een kind”.
Knoppen
Beter dan op tijd signaleren is natuurlijk het voorkomen dat kinderen toxische stress gaan ervaren. Pijpers: “Er zijn drie knoppen waar je aan kunt draaien om het stressniveau – ook wel de allostatische belasting genoemd – op een gezond niveau te houden. Allereerst kun je de veerkracht van een kind versterken en hem helpen zijn coping vaardigheden ontwikkelen. Daarnaast kun je proberen de stressor te signaleren en te stoppen. Ook de aanwezigheid van sensitieve en ondersteunende volwassen en veilige experimenteerruimte dragen bij aan het voorkomen van chronische stress”.
Trauma informed care
Hulpverleners zouden volgens Pijpers op z’n minst bekend moeten zijn met de meest noodzakelijke kennis over toxische stress, hoe je het voorkomt, hoe je het signaleert en wat je dan kunt doen. “Er wordt wel gesproken van trauma informed care: Oog hebben voor traumatische ervaringen en de daarmee gepaard gaande emoties en gevoelens en als hulpverlener in staat zijn om te mentaliseren”. In zijn bijdrage aan het geaccrediteerde online congres over ouder-kind interacties, dat gedurende een maand toegankelijk zal zijn voor deelnemers, zal hij hier dieper op in gaan.
[team title=”Dr. Frans Pijpers” subtitle=”” url=”” image=”https://blikophulp.nl/wp-content/uploads/2020/06/Frans-Pijpers.jpg”]Frans heeft een achtergrond als huisarts, jeugdarts bij GGD West-Brabant, onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen en hoofd implementatie, training en opleiding bij TNO Kwaliteit van Leven. Ook was hij hoofd jeugdgezondheidszorg en Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK) bij GGD West-Brabant en hoofd JGZ bij GGD Amsterdam. Frans ontving in 2016 de Dr. A.J. Swaakprijs voor zijn werk en inzet voor de gezonde ontwikkeling van het kind. Momenteel is hij werkzaam als adviseur voor het onderwerp Early Life Stress. [/team]
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013