Sociale relaties spelen een essentiële rol in de bepaling van het zelfbeeld van kinderen. Zo ontwikkelen kinderen hogere zelfwaardering als ze warmte van hun ouders ontvangen. Maar wanneer ze te veel opgeblazen complimenten krijgen van hun ouders, dan lijdt het zelfbeeld van kinderen daar juist onder. Deze en meer bevindingen staan in een zogeheten ‘Special Section’, onder redactie van Eddie Brummelman (Universiteit van Amsterdam) en Sander Thomaes (Universiteit Utrecht), die binnenkort verschijnt in het tijdschrift Child Development. In een serie artikelen, nu als ‘early view’ online, delen de onderzoekers de resultaten van hun onderzoek naar de oorsprong van het zelfbeeld bij kinderen.
Zelfbeeld van kinderen
Dr. Eddie Brummelman
Wie ben ik? Kinderen worden geboren zonder antwoord op deze prangende vraag, maar daar komt snel verandering in. Binnen een paar jaar zijn ze in staat om zichzelf te herkennen in de spiegel, zichzelf bij naam te noemen, zichzelf te beoordelen, en te weten wat andere mensen van ze vinden.
Onderzoek van Christina Starmans (University of Toronto) laat zien dat zelfs kleuters al een idee hebben van wat het betekent om een ‘zelf’ te hebben. Kleuters denken dat het zelf uniek is, losstaat van het lichaam, onveranderd blijft en zich bevindt in het hoofd, achter de ogen. Onderzoek van Andrei Cimpian (New York University) en zijn collega’s heeft aangetoond dat het zelfbeeld van kinderen en de daarbij behorende zelfwaardering in de kleutertijd al aanwezig is. Ze hebben dan al een oordeel over hoe tevreden ze zijn met zichzelf als persoon.
Sociale relaties
Na verloop van tijd ontstaan er hele grote verschillen tussen kinderen in hun zelfbeeld. Het zelfbeeld van kinderen is veelal positief, maar in een aantal gevallen voelen kinderen zich slecht over zichzelf. Sommige kinderen zien zichzelf als superieur aan anderen, terwijl anderen zichzelf als gelijkwaardig zien aan andere kinderen. Sommige kinderen geloven dat ze zichzelf kunnen verbeteren, terwijl anderen denken dat hun vaardigheden in steen gebeiteld zijn. Waar komen deze verschillen vandaan? Wat zorgt ervoor dat kinderen zichzelf zien zoals ze dat doen? ‘Er is verrassend weinig bekend over hoe het zelfbeeld van kinderen ontstaat’, vertelt Brummelman. ‘Het is hoog tijd dat daar verandering in komt. Met deze verzameling artikelen willen we het opkomende onderzoek op dit terrein in de etalage zetten.’
Warmte draagt bij aan zelfbeeld van kinderen
‘Wat uit deze artikelen blijkt is dat sociale relaties een cruciale invloed hebben op het zelfbeeld van kinderen,’ zegt Brummelman. Amerikaans onderzoek toonde al aan dat de zelfwaardering van kinderen toeneemt als ze warmte ontvangen van hun ouders. Warme ouders tonen interesse in wat hun kind doet en delen plezier met hun kind. Daardoor voelt het zich gezien en gewaardeerd. Brummelmans studie toont aan dat de zelfbeeld van kinderen juist negatiever wordt en zij soms zelfs narcisme kunnen ontwikkelen als ze veel opgeblazen complimenten krijgen van hun ouders. ‘Denk daarbij aan uitspraken als: ‘Wat heb je dat fantastisch goed gedaan!’. Zulke complimenten kunnen kinderen het gevoel geven dat ze fantastisch zijn, maar tegelijkertijd de angst oproepen dat ze van hun voetstuk kunnen vallen.
Aanmoediging
Eerder onderzoek heeft het aangetoond dat het hebben van een groei-mindset van belang is voor kinderen. Daarmee wordt bedoelt dat je de overtuiging hebt dat je je vaardigheden kunt ontwikkelen met oefening en inzet. Kinderen met een groei-mindset gaan uitdagingen aan, zetten door als het tegenzit en zien faalervaringen als leerervaringen. In een overzichtsartikel beschrijven Kyla Haimovitz en Carol Dweck hoe ouders een groei-mindset kunnen aanmoedigen. Dat kunnen ze bijvoorbeeld doen door kinderen te prijzen voor inzet in plaats van talent. Bijvoorbeeld door te zeggen ‘Wat heb je goed je best gedaan!’. En door kinderen te leren dat faalervaringen niet schaden maar juist leerzaam zijn. Ouders kunnen kinderen aanmoedigen om zich bijvoorbeeld af te vragen: waardoor heb ik zo’n laag cijfer gehaald, en wat kan ik de volgende keer beter doen?
In alle van de in totaal 10 artikelen staan de zelfwaardering en het zelfbeeld van kinderen centraal. Aan bod komen onder meer zelfbeeld, zelfwaardering, narcisme, zelfcompassie, mindsets en zelfvertrouwen. ‘We kunnen stellen dat het zelfbeeld van kinderen gevormd wordt op basis van de sociale relaties die ze hebben, de feedback die ze krijgen, de sociale vergelijkingen die ze maken en de culturele normen die ze waarnemen. Onze bevindingen benadrukken het diepgewortelde sociale karakter van de ontwikkeling van het zelfbeeld van kinderen’, aldus Brummelman.
Interessant artikel? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit artikel kan in onze LinkedIn groep.
