Blik op hulp

Wanneer je werkt met mensen met psychische problemen, merk je soms dat cliënten zich afvragen of zij er verstandig aan doen hierover open te zijn op hun werk of bij solliciteren. Wat adviseer je dan als hulpverlener? Enerzijds kan het leiden tot begrip, maar anderzijds kan het ook kansen en mogelijkheden beperken. Wat is dan wijsheid? Gelukkig biedt recent onderzoek van Dr. Evelien Brouwers en haar collega’s aan de Universiteit van Tilburg aanknopingspunten.

Openheid over psychische problemen

Openheid kan positief werken (begrip, werkaanpassingen) maar zeker ook negatief (stigmatisering, discriminatie). Of openheid goed of slecht uitpakt hangt af van veel factoren, waarbij vooral de wijze van communiceren belangrijk is, zo stelden de onderzoekers vast. In het onderzoek werden vijf groepen die met dit dilemma te maken hebben geïnterviewd: werkgevers, HR managers, mensen met psychische problemen, ervaringsdeskundigen en re-integratieprofessionals, zoals jobcoaches en bedrijfsartsen.

Wijze van communiceren essentieel

Of er wel of geen openheid gegeven moet worden, blijkt niet de belangrijkste vraag te zijn. Vooral de wijze van communiceren over psychische problemen heeft effect op het vinden en behouden van werk. Brouwers: “Dat is een belangrijke bevinding, want hierdoor kunnen mensen zelf invloed hebben op de uitkomst”. Vijf aspecten vergroten een goede uitkomst van openheid in de werkomgeving:

1. Een juiste timing: bij voorkeur niet tijdens een sollicitatiegesprek;
2. Selectieve openheid: vertel het niet iedereen, maar alleen aan de mensen die je vertrouwt;
3. Zorg voor een zorgvuldig overwogen inhoud van de boodschap;
4. De communicatiestijl is belangrijk: communiceer met respect voor de werkgever;
5. Bereid het gesprek goed voor.

Volgens de onderzoekers kan meer aandacht voor de manier van communiceren de duurzame inzetbaarheid van mensen met psychische problemen mogelijk sterk vergroten.

Baanfactoren

Ook factoren die gelegen zijn bij het soort bedrijf waarin mensen met een psychisch probleem werken, kunnen mede bepalen hoe verstandig openheid geven kan zijn. Hoeveel verantwoordelijkheid heeft een werknemer met psychische problemen vanuit zijn of haar functie? Wat is het sociale klimaat in een organisatie? In welke sector werkt iemand? Is het economisch- en arbeidsmarktklimaat gunstig? Kan de werkgever op subsidies rekenen wanneer hij of zij een werknemer heeft met psychische problemen? Stuk voor stuk vragen die meegenomen kunnen worden in een beslissing over het al dan niet openheid van zaken geven over een psychische kwetsbaarheid.

Geen invloed, niets zeggen

De groepen die door de onderzoekers geïnterviewd werden, waren het erover eens dat er geen openheid over psychische problemen gegeven hoeft te worden wanneer die geen invloed hebben op de werkzaamheden. Vanuit hun eigen perspectief bekeken waren de geïnterviewden voorstander van openheid, maar ieder vanuit een ander belang. Bijvoorbeeld, mensen met psychische problemen zijn liever eerlijk, maar HR-managers prefereren openheid zodat men de betreffende sollicitant eventueel kan afwijzen.

Het volledige wetenschappelijke artikel werd gepubliceerd in het Journal of Occupational Rehabilitation.