Drs. Carin Wevers is vrijdenker, filosoof, docent aan Zuyd Hogeschool en vaste columnist van Blik op Hulp
“Een fatsoenlijke samenleving is een samenleving waarvan de instituties mensen niet vernederen”, aldus de Israelische filosoof Avishai Margalit (1996).
Eén van de instituties in ons land is het waterleidingbedrijf. In Nederland is de watermarkt (nog?) niet geliberaliseerd en dat betekent dat je als consument niet kunt kiezen wie jouw waterleverancier is, zoals dat bij elektriciteit wel kan. Wil je in de provincie Limburg water, dan moet je bij de Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) N.V. zijn. Gek genoeg kunnen waterleidingbedrijven wél winst maken, al heet dat bij het WML eufemistisch “dat wat over blijft van de begroting”. In 2013 bedroeg “het overgeblevene” 12 miljoen euro. Overigens is daar de boete al vanaf die betaald moest worden, omdat directeur Ria Doedel zichzelf teveel salaris (196.000 euro) had laten uitbetalen. Ik mag het trouwens geen boete noemen. Het heet officieel ‘crisisheffing’. Dat klinkt toch bijna alsof je iets extra’s bijdraagt aan de oplossing van de economische crisis, die je door zelfverrijking – wat ik ‘diefstal uit publieke middelen’ zou willen noemen – zelf mede hebt veroorzaakt. In hetzelfde jaar zijn alleen al in de gemeenten Kerkrade en Heerlen meer dan 200 mensen van het water afgesloten. De achterstand van deze wanbetalers verdwijnt in het niet bij het bedrag dat de directeur heeft “gestolen”. 46.000 euro plus de boete van 6.000 euro staat immers gelijk aan een jaar lang gratis water voor 625 gezinnen.
Vernedering
Is het een vorm van vernedering wanneer het waterbedrijf je waterleiding afsluit, zodat je je toilet niet kunt doorspoelen, je huis niet kunt schoonhouden, je je kinderen ongewassen naar school moet sturen en je voor een glaasje water naar je participerende buurman moet? Uiteraard is dit voor de meeste mensen een retorische vraag, maar niet voor WML en daarom toch maar even uitleggen wat “vernedering” precies is.
Volgens Margalit is er sprake van vernedering als omstandigheden die veroorzaakt worden door het handelen van anderen, iemand een gegronde reden geven om zich geschaad te voelen in zijn of haar zelfrespect. Theoretisch mag het dan mogelijk zijn om je niet aangetast te voelen in je zelfrespect als je je niet kunt verschonen en je moet bedelen om een glaasje water, maar de praktijk leert anders. Mensen komen niet graag voor hun onvermogen uit en armoede is nog steeds met schaamte omgeven en dat maakt de kwetsbaren nog kwetsbaarder dan zij sowieso al zijn.
Het antwoord van het waterleidingbedrijf is dat ze pas na veel aanmaningen en allerlei pogingen om tot betaling te dwingen, overgaan tot afsluiting. Wie dan nog niet wil horen, moet maar voelen. Maar iedereen die met kwetsbare mensen werkt weet hoe divers de redenen kunnen zijn waarom mensen hun ‘waterrekening’ niet kunnen betalen. We nemen hier gemakshalve even aan dat het bedrijf geen fouten maakt – dat foutje van Doedel tellen we even niet mee – en niemand “onterecht” van het water heeft afgesloten.
Serious request
In 2007 doneerden we met zijn allen meer dan 5 miljoen euro voor de verbetering van het drinkwater in arme landen. De overheid verdubbelde het bedrag. Hoe erg we het vonden dat mensen dagen moesten lopen voor een beetje water. En dat is het ook. Maar hier kunnen de mensen die afgesloten zijn nergens heen, want wij kennen geen openbare “waterplekken”. En overigens kennen we ook geen gratis openbaar badhuis of gratis openbare toiletten die zelfs in het neoliberale Engeland in elk dorp te vinden zijn. En ook in Afrika is niemand zo arm dat hij geen toegang heeft tot het water.
Op de site van www.kraanwater.nu staat: “In Nederland is niemand de baas van het water”. Juist! Net zo min als iemand de baas is van de lucht. Het waterleiding bedrijf zegt natuurlijk dat we voor het water moeten betalen omdat zij het zo goed schoonmaken en dat het eerlijk is dat wie veel afneemt, veel betaalt. Dat laatste is terecht, maar mag er misschien een minimum hoeveelheid water zijn waar je als mens gewoon recht op hebt? Of gaan we straks ook Staatsbosbeheer betalen voor de zuurstof producerende bomen en moeten we de sporters en de astmalijders tot een hogere bijdrage dwingen omdat ze vaker inhaleren?
Ik wil leven in een fatsoenlijke samenleving, want waar er één vernederd wordt, worden allen vernederd.
Drs. Carin Wevers is vrijdenker, filosoof, docent aan Zuyd Hogeschool en vaste columnist van Blik op Hulp
