‘Intensive Mothering’: belastend voor moeder en kind
On 03/10/2023 by Redactie StandardIn Nederland en in het Westen worden hoge eisen gesteld aan moeders. Deze normen worden vaak ‘intensive mothering’ genoemd – een fenomeen waarbij de idealen zo hoog zijn dat ze bijna onbereikbaar worden. In een recent interview met Blik op Hulp besprak Prof. Dr. Inge van Nistelrooij de kernvragen: wat betekent zorgen écht, en is moederschap louter een individuele verantwoordelijkheid? Zij spreekt op 25 januari aanstaande over dit onderwerp op het jaarlijks congres over LVB.
Een Kijk Terug: Het DDR-Voorbeeld
In een NRC-artikel van augustus 2023 wordt beschreven hoe kinderen in de voormalige DDR bijna fulltime in crèches werden geplaatst, waarbij ze meer als ‘plantjes’ dan als mensen werden behandeld. Van Nistelrooij benadrukt: “Eten, drinken en rusten vormen slechts een deel van de essentiële zorg voor een kind.” “De ervaring dat er niemand reageert als je huilt, heeft de ontwikkeling van kinderen fundamenteel ondermijnd,” aldus een voormalige DDR-bewoner.
Behoeften
Volgens de zorgethiek is zorg in essentie het inspelen op de behoeften van een ander. “Zorg draait om het ingaan op de nood of behoefte van iemand anders,” stelt Van Nistelrooij. Ze verduidelijkt dat het niet alleen gaat om basisbehoeften zoals voeding en slaap, maar ook om aandacht, liefde en menselijk contact. Van Nistelrooij refereert aan het werk van Joan Tronto en legt uit dat zorg begint met aandacht en verantwoordelijkheid. Zorg moet competent en adequaat zijn, gebaseerd op de behoeften van de ontvanger. De samenleving moet structuren bieden die goede zorg ondersteunen.
Niet alleen economisch
De samenleving is niet alleen een economisch systeem, maar ook een netwerk van sociale relaties. “Als er voor dat netwerk geen oog is, valt de samenleving als gemeenschap uit elkaar,” waarschuwt van Nistelrooij. Ze wijst op de druk die vooral moeders voelen voor het emotionele welzijn van hun kinderen en op de negatieve effecten van een winstgerichte economie op onze leefomgeving. “Ook voor deze niet-economische kanten van ons leven hebben we zorg te dragen. Dat geldt ook voor de mensen die niet ‘winstgevend’ kunnen zijn, zoals ouderen en mensen met een LVB. Zorg is een kwestie van medemenselijkheid die onbetaalbaar is.”
Menselijk contact
Het ‘still face experiment’ van Edward Tronick onderstreept het belang van menselijk contact voor kinderen. Het toont aan hoe snel kinderen overstuur raken als ze niet de nodige aandacht krijgen.
“Goed genoeg ouderschap draait in mijn ogen vooral hierom: dat er gevoelvol én vaardig ingegaan wordt op de noden van een kind”, aldus Inge van Nistelrooij. Ouders mogen dus niet alleen op kennis worden beoordeeld: het vermogen tot contact, aanvoelen, medeleven is niet beperkt tot mensen met hoge cognitieve vermogens. Dit perspectief op zorg en ouderschap is essentieel voor hulpverleners en onderwijsprofessionals. Het herinnert hen eraan dat goede zorg verder gaat dan alleen basisbehoeften vervullen. Door aandacht en empathie te combineren met competentie, kunnen ze het welzijn en de ontwikkeling van kinderen echt ondersteunen. Daarbij komt steun aan de ouders ook het kind ten goede. En dat bevordert ook de respectvolle omgang met ouders die sommige vaardigheden niet hebben.
‘Goede’ moeder
Nederland, vaak aangeduid als de ‘kampioen deeltijdwerk voor moeders’, heeft een specifiek beeld van wat een ‘goede moeder’ inhoudt. Inge van Nistelrooij legt uit dat in onze maatschappij de zorg voor kinderen voornamelijk op de schouders van moeders ligt. Dit wordt versterkt door een cultuur van ‘intensive mothering’.
Intensive mothering
De eisen die tegenwoordig aan moeders worden gesteld, zijn aanzienlijk verhoogd, met name onder invloed van sociale media. Het concept van ‘goed genoeg moederschap’, oorspronkelijk geïntroduceerd door Winnicott in 1960, heeft plaatsgemaakt voor ‘intensive mothering’ en ‘new momism’. Sharon Hays (1996) omschreef dit ‘intensief moederen’ als: “gefocust op het kind, geleid door experts, emotioneel veeleisend, arbeidsintensief en financieel duur”.
De impact van maatschappelijke normen is evident; de maatschappij oordeelt snel over moeders die niet aan het verwachte ideaalbeeld voldoen. Deze normen zijn belastend voor alle moeders die zich in complexe situaties bevinden, zoals armoede en achterstand.
De sociale verloskunde: een nieuw perspectief
De ‘sociale verloskunde’ biedt een fris perspectief op het moederschap. Het richt zich op de bredere maatschappelijke factoren die moeders beïnvloeden, in plaats van individueel falen te benadrukken. “Het gaat in de regel niet om ‘slechte moeders’, maar om een complexe problematiek van armoede en achterstand.” Zo kun je misschien ook op een andere manier naar ouders met een LVB kijken: de cognitieve eisen die we stellen aan ouders, daar kunnen zij niet aan voldoen. Maar daarom zijn zij nog geen slechte moeders. Misschien moet er iets veranderen in de samenleving, waardoor zij volop mee kunnen doen.
Maatschappelijke verantwoordelijkheid voor zorg
Door deze verandering van perspectief, wordt duidelijk dat kindzorg niet een individuele, maar een maatschappelijke verantwoordelijkheid is. ‘It takes a village to raise a child’, en dat geldt voor elk kind. Ouders kunnen niet alléén zorgen voor veiligheid, voldoende financiële middelen en de omstandigheden waarin hun kind tot ontwikkeling kan komen. Daar hebben zij hulp en ondersteuning van de samenleving voor nodig. En ook het vertrouwen dat zij doen wat ze kunnen.
Ingrijpen
Ingrijpen in de privésfeer van gezinnen is een gevoelig onderwerp, vooral na misstanden zoals de toeslagenaffaire. Als er al moet worden ingegrepen, moet dat met de grootste voorzichtigheid worden benaderd, met respect voor individuele rechten en de context van elke unieke situatie. “Mensen met een LVB kúnnen bijvoorbeeld goede ouders zijn. Het oordeel kan nooit in het algemeen gegeven worden, maar kan alleen per persoon in diens unieke context worden bekeken, waarbij we ook kritisch naar de samenleving moeten durven kijken”, aldus Inge van Nistelrooij.
Belang van het kind
Het beschermen van de belangen van het kind is essentieel. Maar het is cruciaal om te erkennen dat deze belangen breder zijn dan alleen basisbehoeften. Kinderen hebben ook liefde, aandacht en emotionele steun nodig. Het respecteren van het recht op gezinsvorming terwijl de belangen van het kind worden beschermd, blijft een uitdaging, maar het is essentieel dat we als maatschappij dit evenwicht blijven zoeken.
Prof. Dr. Inge van Nistelrooij spreekt uitvoerig over de gevolgen van intensive mothering voor mensen met een licht verstandelijke beperking tijdens het jaarlijks congres LVB op 25 januari 2024 in Utrecht.
Prof. Dr. Inge van Nistelrooij promoveerde op een proefschrift over zelfopoffering in de zorg. Daarnaast publiceerde ze wetenschappelijke publicaties over zorgethiek, affectiviteit, zelfopoffering, relationaliteit en verantwoordelijkheid. De laatste jaren onderzoekt zij geboortezorg, moederschapspraktijken en het zelfverstaan van moeders. De Dialogical Self Theory dient daarbij zowel als een belangrijke theorie voor het duiden van het ‘moederlijke zelf’, maar kan ook verrijkt worden met stemmen van moeders.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013