Leraar maakt verschil bij angst en verveling
On 19/01/2023 by Redactie StandardSchool is niet alleen een belangrijke plek om vaardigheden te leren, maar ook voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid en identiteit zo stelt hoogleraar Onderwijswetenschappen Tim Mainhard in zijn oratie. Mainhard: ‘Pedagogen kijken vooral naar de ontwikkeling in het gezin en de vriendenkring, terwijl een kind ook heel veel tijd op school besteedt. Wat doen de interacties op school met de emotionele ontwikkeling en het zelfbeeld van een kind?’
De hoogleraar onderzoekt de relaties en interacties in de klas, voornamelijk tussen leerlingen en de leerkracht. Hij kijkt daarbij naar de sociaal-emotionele opbrengsten die bepaalde interacties kunnen hebben. ‘Die interacties zijn belangrijk voor de motivatie van de leerling. Ze bepalen of een kind graag naar school gaat, of juist bang of verveeld is. Met name kinderen die moeilijk leren, hebben baat bij een hechte band met de leraar.’
Sociale context
Scholen zetten nu vooral in op het ontwikkelen van reken- en taalvaardigheid, zo ziet Mainhard. ‘Dat is terecht, want in coronatijd zijn er achterstanden ontstaan. Maar het gevaar is dat je minder nadenkt over de sociale context die je een kind moet bieden.’ De sfeer in de klas is juist belangrijk voor goede schoolresultaten. ‘Als een kind op zijn gemak is en zich lekker voelt, dan leert hij of zij ook beter.’
Echte lessen
Voor zijn onderzoek zoekt Mainhard de ‘complexiteit van de klas’ op. Dat wil zeggen: leerkrachten in hun eigen klas, met hun eigen leerlingen, met alle dagelijkse interacties en onvoorspelbaarheid. ‘Ik wil van leraren tijdens een echte les zien wat er gebeurt en wat dat met kinderen doet. Ik werk veel met video-opnames, waarbij ik heel precies codeer wat er gebeurt.’ Hij maakt daarbij gebruik van de interpersoonlijke cirkel. Daarin wordt van moment tot moment vastgelegd hoe dominant of meegaand een leraar of leerling is, en hoe vriendelijk of vijandig.
Eigen gedrag nodig leerlinggedrag uit
Hoe kan deze kennis een leraar helpen? Mainhard: ‘Simpel gezegd: wat je geeft, krijg je ook terug. Door je eigen gedrag, nodig je bepaald gedrag uit. Dat noemen we interpersoonlijke complementariteit. Als je vriendelijk blijft of nabijheid toont, verleid je leerlingen om mee te gaan in die vriendelijkheid. Invloedrijk of dominant gedrag daagt juist volgend gedrag uit. Dus als je als leraar niet de leiding neemt, dan is de kans reëel dat de groep het wel doet.’
Die interpersoonlijke aanvulling kan een leraar bewust inzetten in de klas. ‘In bepaalde lessituaties wil je misschien dat de groep zelf iets doet of bedenkt. Dan is het belangrijk dat je niet de hele tijd praat en aanstuurt, maar terughoudend bent.’
Risicoleerlingen
Het onderzoek van Mainhard laat bijvoorbeeld zien hoe risicoleerlingen kunnen worden aangespoord tot coöperatief gedrag. ‘Bij kinderen die moeilijk leren is het extra belangrijk om ze te motiveren en bij de les te houden. Wij zagen dat deze leerlingen coöperatiever werden als zij geregeld de gelegenheid kregen om het gesprek te sturen.’ Een dominante benadering door de leraar werkt volgens hem averechts. ‘Als kinderen weinig interesse hebben in school, gaan ze zich vervelen of de les verstoren. De kunst is om een duidelijke structuur te bieden zonder deze de hele tijd streng te handhaven. Dat vraagt veel inzicht van de leerkracht’.
Strengheid en correctie
De interactie tussen leerkracht en leerling kan ook erg belangrijk zijn voor hoe een kind in de groep ligt. Een leerling die vaak streng of corrigerend wordt toegesproken, wordt door klasgenoten steeds minder aardig gevonden. ‘De positie in de groep is weer bepalend voor de ontwikkeling van het kind. Als je bijvoorbeeld buiten de groep valt of zelfs gepest wordt, kan dat negatieve gevolgen hebben voor je welzijn en psychosociale ontwikkeling.’ Leraren moeten daarom volgens Mainhard voorzichtig zijn met streng of erg corrigerend gedrag. ‘Te vriendelijk zijn, dat kan eigenlijk niet. Je kan hooguit te weinig structuur aanbieden.’
Werkdrukverlagend
Mainhard vindt het belangrijk dat leraren in hun opleiding al leren om bewust met interpersoonlijke processen bezig te zijn. Is dit dan de zoveelste taak die erbij komt en de werkdruk voor de leraar vergroot? ‘Nee’, zegt de hoogleraar, ‘het maakt het lesgeven juist makkelijker en efficiënter. Als je de vaardigheid hebt om vriendelijk, maar ook duidelijk te zijn, dan kost het minder moeite om met lastige situaties in de klas om te gaan of om deze te voorkomen.’
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
Foto: Arthur Krijgsman
You may also like
Archieven
- mei 2024
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013