“In gesprekken met kinderen over onveiligheid thuis is het essentieel om als professional je mens-zijn mee te nemen”, zo legt psycholoog Marike van Gemert uit. “Kinderen willen praten met iemand die hen begrijpt, iemand die oprecht geïnteresseerd is en moeite doet om hen te helpen. Dit vereist een grondhouding van professionele nabijheid, waarbij je niet alleen vanuit je taak en met je hoofd handelt, maar ook als mens vanuit je hart contact maakt.” Marieke is auteur van het Praatboek voor kinderen en spreekt op het jaarlijks congres over psychotrauma, waarvan Blik op Hulp mediapartner is.
Signaleren en bespreken
Er zijn verschillende redenen waarom professionals het moeilijk kunnen vinden om problemen rondom onveiligheid thuis tijdig te signaleren en te bespreken. Van Gemert noemt onder andere de angst om kinderen te belasten, de zorg om hen verder te beschadigen, de vrees om ouders tegen zich in het harnas te jagen, en de onzekerheid over de eigen vaardigheden of de gedachte dat anderen het beter zouden kunnen. “Veel professionals ervaren spanning bij het voeren van deze gesprekken. Desondanks hebben de meesten van hen de juiste vaardigheden in huis om deze gesprekken te voeren. Het is belangrijk om te weten waar je op moet letten en de handvatten uit de in het Praatboek aangereikte methodiek eigen te maken. Dat vergroot het zelfvertrouwen van professionals en zorgt ervoor dat zij vaker in gesprek gaan met kinderen over de moeilijke situaties die zij doormaken.”
Signalen en inschatten ernst
Iedere professional brengt zijn eigen achtergrond en ervaringen mee in gesprekken over onveiligheid thuis. Dat kan van invloed zijn op het oppikken van signalen, het inschatten van de ernst van een situatie en de manier waarop het gesprek met een kind wordt gevoerd. Van Gemert benadrukt dat opleiding, werkervaring en persoonlijke achtergrond allemaal een rol spelen. “Ervaring en kennis op het gebied van praten met kinderen zijn waardevol en dragen bij aan het succes van deze gesprekken.”
Begrip voor ouders
Wanneer professionals met kinderen praten over onveiligheid thuis, kunnen ze niet om de ouders heen. Het is volgens Marike van Gemert belangrijk om ontspannen te zijn over de werkwijze en duidelijk te maken dat het doel is om het gezin als geheel te ondersteunen. Soms worden gesprekken met ouders samen gevoerd, soms apart. “Het is belangrijk om begrip te hebben voor eventuele spanningen of wantrouwen bij ouders en naast hen te blijven staan. Het vraagt van professionals soms om omschakeling, vooral wanneer er een oordeel is over het gedrag van ouders. Het is cruciaal om werkelijk contact te maken en oog te hebben voor het verhaal en de emoties van ouders. Dit betekent niet dat professionals altijd aan de verwachtingen van ouders kunnen voldoen, maar door werkelijk contact en wederzijds begrip kan er meer bereikt worden dan wanneer beide partijen tegenover elkaar staan.”
Contact voor contract
Voor professionals die met kinderen praten over onveiligheid geldt de regel: eerst contact, dan ‘contract’. Het is belangrijk om te realiseren dat kinderen die onveilig opgroeien zich vaak niet snel veilig voelen bij volwassenen. Als professional moet je iets extra’s doen om ervoor te zorgen dat het kind jou en het gesprek als veilig ervaart. Dit houdt onder andere in dat je contact maakt op een menselijke manier, transparant bent en je intenties voortdurend duidelijk maakt. “Het is essentieel om kinderen te laten zien dat hun verhaal en emoties er mogen zijn, zonder deze te willen veranderen of weg te nemen”, licht Marike van Gemert toe. “Durf naast het kind te zitten, erbij te blijven en de emoties te accepteren. Ook het tonen van de eigen emoties als je geraakt wordt kan voor kinderen helpend zijn, omdat ze dan ervaren dat hun situatie niet normaal is en dat je als professional werkelijk betrokken bent.”
Kinderen betrekken
Iets waar je als professional meteen mee kunt beginnen, is kinderen vanaf het moment dat ze kunnen praten automatisch betrekken bij alles wat hen aangaat. “Ze moeten de mogelijkheid hebben om hun verhaal te delen, inbreng te hebben en informatie te ontvangen. Het is van groot belang dat kinderen een volwaardige positie krijgen in het hele proces.” Om dit te bereiken is het Praatboek ontwikkeld, een werkboekje dat basisschoolkinderen begeleidt tijdens trajecten waar veiligheidsafspraken nodig zijn. Dit boekje helpt professionals ook bij het meer centraal stellen van kinderen in hun benadering.
Volwaardige positie
Op lange termijn is het de hoop van Marike van Gemert dat kinderen een volwaardige positie krijgen, ongeacht de regio waarin ze zich bevinden. “Er moet aandacht zijn voor de behoeften van kinderen met betrekking tot jeugdbescherming, zodat zij meer grip krijgen op het ingewikkelde traject.” Daarnaast is het van belang om kinderen meer te betrekken bij de evaluatie van de geboden hulp. “Het creëren van een omgeving waarin kinderen zich gezien, gehoord en geholpen voelen, vereist voortdurende inspanning en bewustwording.”
Rol voor hulpverleners en onderwijsprofessionals
Het is volgens van Gemert van groot belang dat hulpverleners en onderwijsprofessionals zich bewust zijn van het belang van praten met kinderen over onveiligheid thuis. “Door een menselijke benadering, het creëren van een veilige omgeving en het betrekken van kinderen bij besluitvorming, kunnen professionals een significant verschil maken in het leven van deze kinderen. Het vergt moed, vaardigheden en toewijding, maar de impact is van onschatbare waarde. Door te luisteren naar kinderen, hen serieus te nemen en hen te ondersteunen, kunnen professionals de weg vrijmaken voor een veiligere en betere toekomst voor deze kinderen.”
