Drs. Carin Wevers
Nu ben ik niet bepaald een fan van minister Plasterk, maar toen hij onlangs de gemeentes aanspoorde om de topsalarissen van zorgbestuurders aan te pakken door het teveel verdiende salaris alvast in mindering te brengen op de te verlenen subsidie, sprong ik een gat in de lucht. De gemeente Heerlen voegde alras de daad bij het woord en verminderde de subsidie aan Sevagram – een zorgorganisatie voor ouderen in Zuid-Limburg – met 37.000 euro. Ook premier Rutte zie ik liever gaan dan komen, maar toen hij in het wekelijkse gesprek met de NOS sprak over zichzelf als een “mee-eter uit de staatsruif”, kon ik hem wel zoenen. Hij zei dit naar aanleiding van een vraag over de hoogte van het jaarsalaris van de topman van Shell (meer dan 5 miljoen euro en nog wat miljoenen aan bonussen). Of de minister-president dit niet schromelijk overdreven vond aangezien hij het zelf met 6000 euro netto in de maand moest doen. Dat vond hij niet, want Shell ‘eet niet mee uit de staatsruif en dus is het geen politieke aangelegenheid’, waarmee hij dus impliciet toegeeft dat het wel een politieke aangelegenheid is voor een ieder die wel uit die staatsruif mee-eet. Lange tijd wenste de VVD zich immers niet te bemoeien met de salarissen van zorg- en onderwijsbestuurders of van directeuren van woningbouwcoöperaties zoals Vestia door zich te beroepen op het vrije marktprincipe. Maar dat idee wankelt nu blijkbaar. Vanaf januari jongstleden zitten veel van deze bestuurders bij de gemeenten aan de dis. Hier staat door de immense bezuinigingen niet de reerug met de Châteauneuf du Pape op tafel, maar de stamppot zuurkool met wat mager spek en slechts een klein stukje worst.
Holle frasen, lege retoriek
Sevagram noemt zichzelf “maatschappelijk betrokken” en “gelijkwaardigheid” en “verantwoordelijkheid” zijn de kernwaarden van Humanitas die zelfs met twee bestuurders de norm overschrijdt. En de lijstaanvoerder van best verdienende zorgbestuurders, de heer Damen van Cordaan (goed voor 312.000 euro per jaar), stelt op zijn website dat ze bij de belastingdienst staan ingeschreven als een (sic) Algemeen Nut Beogende Instelling. Blijkbaar vindt hij zichzelf nogal van algemeen nut… Veel gemeenten konden het afgelopen jaar niet anders dan contracten sluiten met de zorggiganten binnen hun regio. Niet alleen omdat slechts op die manier de zorg op korte termijn gegarandeerd kon worden, maar ook – of misschien wel vooral- om te voorkomen dat de giganten omvallen en er een niet te overziene kostenpost bij zou komen: werkelozen.
Caveat emptor
Het plan van minister Plasterk wijst de gemeenten echter op een nieuwe mogelijkheid. Ze kunnen naast inhoudelijke eisen nu ook invloed uitoefenen op de budgetvoering en daarmee op salarissen van bestuurders. Hier valt dus veel geld terug te halen. De discussie over de topinkomens in de (semi-) publieke sector werd op landelijk niveau doorgaans in de kiem gesmoord. Het zou niet lonend zijn om er energie in te steken want het zou slechts gaan om een relatief kleine groep bestuurders. Het morele argument werd afgedaan door een beroep te doen op hun eigen verantwoordelijkheid. Dat heeft niet echt geholpen. Zo protesteerden de zorgbestuurders onlangs massaal tegen de plannen van Plasterk om de norm te verlagen van 130 procent naar 100 procent van het ministersalaris en konden we getuige zijn van een hele aparte invulling van het begrip “maatschappelijke verantwoordelijkheid”. Joris Luyendijk laat in zijn laatste boek Dit kan niet waar zijn (2015) zien dat bankiers hun morele verantwoordelijkheid afschuiven door te stellen dat zij niet verantwoordelijk zijn als anderen ondeugdelijke en verliesgevende producten van hen kopen. In de bankierswereld geldt het principe: caveat emptor (koper wees op je hoede). Gemeentes als inkopers van zorg kunnen zich dit principe ter harte nemen door niet alleen aan het product maar ook aan de bedrijfsvoering eisen te stellen. En op gemeentelijk niveau valt er dan ineens wel wat te halen bij die graaiende bestuurders. Het bedrag dat de gemeente Heerlen heeft ingehouden aan subsidie bij Sevagram komt overeen met wat de voedselbank dit jaar aan subsidie heeft ontvangen. En zo kunnen we tenslotte toch nog zeggen dat Sevagram haar “maatschappelijke betrokkenheid” heeft waargemaakt.
Drs. Carin Wevers is vrijdenker, filosoof, docent aan Zuyd Hogeschool en vaste columnist van Blik op Hulp
