Veerkracht is een cruciale eigenschap voor mensen om te herstellen van stress en tegenslag. Voor kinderen en jeugdigen, met hun natuurlijke veerkracht, kan de omgeving een groot verschil maken in hoe ze reageren op uitdagingen. Ouders en verzorgers zijn vaak de belangrijkste bron van steun, maar hulpverleners en leerkrachten kunnen ook een belangrijke rol spelen in het vergroten van veerkracht bij migranten- en vluchtelingenkinderen, aldus de psychologen Anna de Haan en Saskia Sliedrecht, die spreken over dit onderwerp op het congres over cultuursensitief werken.
Veerkracht bij kinderen
“Kinderen en jeugdigen hebben meer of minder veerkracht. Bij het opbouwen ervan ontstaan verschillen vanwege de verschillende eigenschappen die kinderen hebben en verschillen in opvoed- en opgroeisituaties,” merkt Anna de Haan op. “Daarom zie je soms dat kinderen en jongeren met vergelijkbare ervaringen heel verschillend reageren.” Het is duidelijk dat veerkracht niet uniform is en dat de omgeving een sleutelrol speelt. Kinderen en jeugdigen kunnen echter extra ondersteuning nodig hebben, vooral als ze langdurig aan stressvolle situaties zijn blootgesteld of ernstige trauma’s hebben meegemaakt.
Saskia Sliedrecht benadrukt het belang van een juiste basishouding van hulpverleners en leerkrachten: “Een vertrouwde stabiele volwassene met een kalm brein speelt een belangrijke rol in het vergroten van veerkracht bij kinderen en jeugdigen. Het helpt de stress in hun lijf af te nemen, ruimte te creëren in hun hoofd en de gebeurtenissen te verwerken.”
Tijdige signalering en bespreking van problemen
Het herkennen en bespreken van problemen bij migranten- en vluchtelingenkinderen kan een uitdaging zijn. Anna de Haan wijst op enkele barrières: “Ouders met een migratie- of vluchtelingenachtergrond zijn vaak terughoudend om problemen naar buiten te brengen, vooral op het gebied van psychische problemen, vanwege stigma’s en familie-eer.” Bovendien zijn ze vaak niet bekend met het Nederlandse zorgsysteem, wat hun bereidheid om hulp te zoeken kan beïnvloeden.
Saskia Sliedrecht benadrukt het belang van cultuursensitieve en persoonsgerichte benaderingen bij het signaleren en bespreken van problemen. Het begrip van verschillende culturele achtergronden en waarden is essentieel om effectief te kunnen helpen.
Ondersteuning en betrokkenheid van partners, ouders en familie
Het opbouwen van een goede samenwerking met ouders en verzorgers is van cruciaal belang, zelfs als dit soms moeilijk lijkt. Ouders van nieuwkomers staan vaak voor complexe uitdagingen en proberen een balans te vinden tussen hun culturele waarden en de integratie van hun kinderen in het nieuwe land. Neem de tijd om in te voegen in een gezin, wees je daarbij ook bewust van je eigen handelen en parkeer de mogelijke vooroordelen die je hebt. Bij het opbouwen van een goede samenwerking ben jezelf het instrument. Professioneel nabij zijn bij kinderen en gezinnen is van wezenlijk belang voor het opbouwen van die werkrelatie.
Professionele inzet voor veerkracht: do’s and dont’s
Anna de Haan en Saskia Sliedrecht benadrukken enkele do’s en dont’s voor professionals om de veerkracht van migranten- en vluchtelingenkinderen te vergroten:
Do’s:
- Creëer een veilige klasomgeving: Een veilige sfeer in de klas is de basis voor het vergroten van veerkracht. Moedig zelfsturing aan en geef leerlingen positieve rollen die bij hun talenten passen.
- Breng positiviteit: Versterk veerkracht door zelfvertrouwen te geven en positieve ervaringen te creëren, zoals spelletjes en samen zingen. Dit is belangrijk zowel in de klas als in je contact als hulpverlener.
- Werk aan verbinding: Benadruk de norm van gelijkwaardigheid en bevorder onderlinge verbondenheid in de klas.
- Vertel als leerkracht of hulpverlener ook dingen over jezelf, laat zien dat je een mens bent die dingen leuk vindt en moeilijke periodes kent.
- Luister en leef je in: Help kinderen en jeugdigen verwerken wat ze hebben meegemaakt door naar hun verhalen te luisteren en een veilige ruimte te bieden voor gesprekken.
- Let op de balans tussen stress en veerkracht bij kinderen en jongeren en ga in gesprek om mogelijke oorzaken te achterhalen.
- Kinderen en jeugdigen willen graag van betekenis zijn (en niet alleen maar horen wat ze te leren hebben). Help hen van betekenis te zijn voor anderen.
Dont’s
- Vermijd stigmatisering: Ga niet uit van stereotypen en vermijd het labelen van kinderen op basis van hun achtergrond of gedrag dat je ziet: symptomen zijn gewone reacties op ongewone gebeurtenissen.
- Overschrijd persoonlijke grenzen niet: Respecteer de privacy van kinderen en breng delicate onderwerpen altijd zorgvuldig ter sprake.
- Wees niet overhaast: Forceer kinderen en jeugdigen niet om te praten als ze er nog niet klaar voor zijn.
Veranderingen op korte en lange termijn
Op de korte termijn is volgens Anna en Saskia het streven naar een veilig en gestructureerd leven voor elk kind in Nederland van groot belang. “Dit betekent het minimaliseren van stressvolle situaties en snel toegang bieden tot onderwijs. Het herstel van kinderen en jongeren wordt ondersteund door structuur, gezinsrituelen en positieve sociale contacten.”
Op de lange termijn is het volgens hen essentieel om te blijven investeren in cultuursensitieve en traumasensitieve benadering en het vergroten van de veerkracht van migranten- en vluchtelingenkinderen. “Dat vereist geduld, begrip en samenwerking tussen ouders, professionals en scholen. Elk kind verdient de kans om op te groeien tot een veerkrachtige burger, ongeacht hun achtergrond.”
Dr. Anna de Haan en Drs. Saskia Sliedrecht spreken tijdens het congres cultuursensitief werken dat gaat plaatsvinden op 21 maart 2024 in Jaarbeurs Utrecht.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep
