Blik op hulp

Een team van wetenschappers en praktijkwerkers onderzocht de effecten van een aangepaste variant van multisysteem therapie, die specifiek is ontwikkeld voor jonge mensen met een (licht) verstandelijke beperking en gedragsproblemen.

Risico’s

Adolescenten met een verstandelijke beperking en hun gezinnen, staan bloot aan een scala aan risico’s. Ernstige gedragsproblemen komen drie keer zo vaak voor bij adolescenten met kenmerken van een matig- of licht verstandelijke beperking als bij jeugd zonder beperking. Jongeren met een (licht) verstandelijke beperking overtreden vaker de wet, recidiveren vaker en komen vaker in aanraking met justitie. Maar liefst 10 tot 30% van de jongeren in detentie heeft een verstandelijke beperking. Wanneer er geen interventie plaatsvindt bij deze jongeren en hun gezinnen, blijven deze gedragsproblemen vaak bestaan gedurende de rest van het leven.

Ouders

Ouders van jongeren met een (licht) verstandelijke beperking geven vaker aan dat ze opvoedingsstress ervaren dan ouders van adolescenten die zich normaal ontwikkelen. Die stress van ouders kan dan weer leiden tot een negatieve ouderschapsstijl, onveilige hechting en zelfs mishandeling of verwaarlozing. Het risico op delinquentie wordt voor deze jongeren nog eens extra verhoogd wanneer er na een (licht) verstandelijke beperking, sprake is van mishandeling en / of psychische of psychiatrische problematiek. Sommige jongeren komen zelfs terecht in een vicieuze cirkel van delinquentie en recidive, waardoor ze een verhoogd risico lopen om gedetineerd te raken.

Gezin met beperkingen

In sommige gevallen zijn zowel de adolescenten als hun ouders (licht) verstandelijk beperkt. Zulke gezinnen ervaren vaak meerdere problemen, zoals financiële- of geestelijke gezondheidsproblemen. Vaak ontbreekt het hen ook aan probleemoplossend vermogen. Daarnaast worden binnen deze gezinnen problemen vaak van generatie op generatie overgedragen. De grootste uitdaging is daarbij vaak dat deze gezinnen over een zeer beperkt sociaal netwerk beschikken dat als buffer kan dienen om hun stress als gevolg van het opvoederschap op te vangen.

Jeugdzorg

Vanwege de opeenstapeling van risicofactoren, komen jongeren met een (licht) verstandelijke beperking en hun ouders vaak in de jeugdzorg terecht. Wanneer dat het geval is, dan is de kans op een uithuisplaatsing twee keer zo groot als bij gezinnen waarbij jeugdzorg niet betrokken is. Hoewel uithuisplaatsing soms onvermijdelijk en noodzakelijk is, is de emotionele en maatschappelijke prijs die daarvoor betaald wordt, hoog. Onderzoek laat zien dat multiprobleemgezinnen, zoals gezinnen met gezinsleden die een (licht) verstandelijke beperking hebben, het beste af zijn met flexibele, geïntegreerde en integrale hulpverlening thuis.

Multisysteem therapie

Multisysteem therapie (MST) is een interventie die dat laatste beoogt te doen. MST is gericht op 12 tot 18-jarige adolescenten die als gevolg van ernstige gedragsproblemen risico lopen uit huis geplaatst te worden. Binnen deze therapie wordt er van uitgegaan dat het probleemgedrag van een jongere voortkomt uit een samenspel van risicofactoren in diens sociale omgeving. Daarbij kun je denken aan het gezin, de familie, de school en de buurt. MST gaat echter uit van jongeren die zich normaal ontwikkelen, met een normale intelligentie en een leeftijdsadequaat sociaal aanpassingsvermogen. Het consortium van onderzoekers afkomstig uit vier Nederlandse universiteiten, De Viersprong, Praktikon, Stichting Prisma en MST Nederland paste MST aan voor jongeren met een (licht) verstandelijke beperking en onderzocht wat dat voor resultaat opleverde.

Aanpassingen

De aanpassingen die aan de oorspronkelijke multisysteem therapie zijn aangebracht, bestaan uit verschillende onderdelen. Zo werden therapeuten getraind in het signaleren van een (licht) verstandelijke beperking bij hun cliënten. Ook werden zij getraind in het opmerken van opvoedingsstress bij ouders en het onderzoeken van de samenhang van die stress met de verstandelijke beperking van het kind. Zij leerden daarnaast technieken om gezinnen te motiveren in therapie te gaan en het sociaal netwerk in beweging te brengen. Ondersteuning bieden in het generaliseren van de vaardigheden die ouders en jongeren in therapie geleerd hebben naar het leven van alledag kreeg ook extra aandacht.

Succesvol

Uit het onderzoek is gebleken dat de aanpassingen aan de reguliere MST ten behoeve van jongeren met een (licht) verstandelijke beperking, succesvol waren. Na 6 maanden waren er significant minder jongeren met een beperking die de aangepaste MST-behandeling hadden gekregen, uit huis geplaatst dan de groep die standaard MST-behandeling had gehad. Verder waren bij meer ouders de opvoedingsvaardigheden verbeterd, waren de gezinsverhoudingen beter, was de sociale steun toegenomen, hadden de jongeren meer contact met pro-sociale leeftijdgenoten en nam het probleemgedrag af. Het percentage politiecontacten nam in de periode van 6 maanden na de interventie af van 51% naar 20%.

Het hele onderzoek is na te lezen op de site van het Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities.

Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!