Stress leidt tot vroeg einde carrière jonge docenten
On 18/12/2019 by Redactie StandardDocent zijn op de middelbare school is stressvol. Af en toe een beetje druk kan weliswaar motiverend werken, maar langdurige stress heeft zowel negatieve gevolgen voor de gezondheid van de docent als voor de prestaties van leerlingen. Vooral beginnende docenten kampen met stress. Een groot percentage van deze beginners verlaat de beroepsgroep dan ook binnen vijf jaar. Zeker wanneer je weet dat er een lerarentekort is, is het vreemd om te zien dat de overheid steeds meer investeert in het aantrekken van nieuwe docenten, terwijl aan de andere kant een deel van de nieuwkomers al snel weer het bijltje erbij neergooit. Het proefschrift van Ruth Harmsen van de Rijksuniversiteit Groningen laat zien dat stress van beginnende docenten invloed heeft op hun lesgeven en hun besluit om het beroep al dan niet te verlaten. Daarnaast laat het ook zien dat we beginnende docenten effectieve ondersteuning kunnen aanbieden die, wanneer deze op juiste wijze wordt geïmplementeerd, stress kan reduceren.
Stressvol
Maar waarom wordt lesgeven in het voortgezet onderwijs dan previes als stressvol ervaren door mensen die nieuw zijn in het vak? “Dat komt met name door de hoge werkdruk, het gedrag van leerlingen en negatieve sociale aspecten zoals bijvoorbeeld een slechte relatie met collega’s”, stelt Harmsen. “Ondanks de voorbereiding op het beroep tijdens de lerarenopleiding worden veel taken zoals lessen plannen, lessen geven, toetsen maken en nakijken, mentor- en oudergesprekken door beginnende docenten als nieuw ervaren. Of ze hebben er nog weinig ervaring mee waardoor het langer duurt om ze uit te voeren. Wanneer nieuwe docenten de volledige verantwoordelijkheid krijgen om meerdere klassen per dag les te geven, maar daar nog niet veel ervaring mee hebben en onder andere nog aan het leren zijn hoe ze effectief kunnen lesgeven, is dat stressvol”.
Complexiteit onderschat
Leraar zijn vereist een bepaald niveau van professionele vaardigheden, zoals weten hoe je effectief moet lesgeven. Maar daarnaast zijn er ook organisatorische capaciteiten waarover een nieuwe docent moet beschikken. Daarwordt onder verstaan dat je moet weten hoe je binnen de context van een school moet werken. Harmsen: “De meeste beginnend docenten hebben die vaardigheden echter onvoldoende. Zowel de beginnende docenten als de scholen lijken de complexiteit en de duur van het leren beheersen van het beroep van leraar te onderschatten”.
Het onderzoek van Harmen richtte zich op de belangrijkste oorzaken van stress bij beginnende docenten. Harmsen concludeert dat hoge werkdruk leidt tot gevoelens van spanning en dat negatieve sociale aspecten leiden tot gevoelens van onvrede. “Daarnaast vonden we dat negatieve leerlingaspecten leiden tot negatieve emoties, spanning en onvrede. Bovendien vonden we dat gevoelens van onvrede sterk gerelateerd zijn aan het vroegtijdig verlaten van het beroep”. Negatieve emoties blijken ook sterk gerelateerd te zijn aan slechter lesgeven. “Met andere woorden, de ervaring van hoge stress bij beginners moet serieus genomen worden vanwege de negatieve gevolgen”, concludeert Harmsen.
Inductieprogramma’s
Het onderzoek van Harmsen toont ook aan dat inductieprogramma’s kunnen stress van beginnende docenten reduceren. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) stelt dan ook niet voor niets dat beginnende docenten vanaf 2020 een driejarig begeleidingsprogramma dienen te volgen. “Het merendeel van de inductie-elementen bleek te helpen om bij beginners stress te reduceren. Wat hierbij van belang is dat het correct moet worden uitgevoerd”.
Verkeerd ingevoerd
En dat is niet vanzelfsprekend, want op een aantal scholen werden sommige inductie-arrangementen verkeerd ingevoerd. Harmsen illustreert: “Bijvoorbeeld werkdrukreductie, een reductie van 20% op de lesgeefuren van een beginnend docent, werd geïmplementeerd als reductie op de taakuren van de docent of als extra salaris. Intervisiebijeenkomsten werden georganiseerd op momenten dat de docenten andere verplichtingen of een vrije dag hadden. Daarnaast gold voor enkele docenten dat hun coach niet of nauwelijks tijd voor hun had terwijl ze wel graag gecoacht zouden willen worden. Met andere woorden, het aanbieden van een inductieprogramma alleen is niet genoeg, de elementen moeten juist worden geïmplementeerd om de beginnende docenten daadwerkelijk te kunnen ondersteunen”.
Goed met stress omgaan
Beginnende docenten blijven in het beroep als ze goed met de stress kunnen omgaan, goed worden ondersteund en lesgeven zien als het organiseren van het leren van leerlingen. “Effectieve manieren die de beginners gebruikten om met de stress om te gaan waren onder andere het stellen van grenzen aan het gedrag van de studenten, goede relaties met studenten hebben, proactief zijn, emotionele grenzen stellen en het gebruik maken van hun sociale netwerk”, concretiseert Harmsen. “Daarnaast waren afspraken met hun coach, observatie en feedback door de coach en werkdruk vermindering effectief. Bovendien hadden de docenten die docent bleven een hoog gevoel van bekwaamheid en beschreven ze het lesgeven in termen van het organiseren van leren van hun leerlingen”.
Tips voor de praktijk
Harmsen besluit met een aantal adviezen voor de praktijk:
- Werkdrukreductie kan worden geïmplementeerd door reductie van 20% op de lesgeefuren van de beginnende docenten tijdens de eerste drie lesgeefjaren te geven.
- Daarnaast kan werkdrukreductie worden gerealiseerd door de docenten geen mentor van een klas te laten zijn tijdens hun eerste lesgeefjaar.
- Ondersteuning van effectief lesgeefgedrag kan worden gegeven door de beginnende docent regelmatig te observeren en van feedback te voorzien.
- Effectief lesgeefgedrag kan daarnaast ondersteund worden door de beginner van een coach te voorzien die regelmatig met de docent afspreekt om opvattingen over lesgeven en het leren van leerlingen, ervaringen, vragen en zorgen te bespreken.
- Het ondersteunen van enculturatie in de school kan gedaan worden door de docent te informeren over de schoolcultuur en het schoolklimaat.
- Streef een gezonde balans tussen werk en privé na. Dit kan bereikt worden door duidelijke grenzen aan te geven met betrekking tot de hoeveelheid werkuren, tijd te nemen om weer op te laden, gebruik te maken van een sociaal netwerk op je werk en daarbuiten en werkdrukreductie.
- Spreek hulpbronnen aan die kunnen helpen bij het omgaan met ongewenst leerlinggedrag: stel duidelijke grenzen met betrekking tot het leerlinggedrag in de klas. Zoek hulp bij je coach en maak gebruik van je sociaal netwerk om je ervaringen, zorgen en vragen mee te delen.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013