Verband tussen kindermishandeling, depressie en angststoornissen
On 21/10/2015 by Redactie StandardPsychiater Jacqueline Hovens van de Universiteit Leiden onderzocht de invloed van het doormaken van kindermishandeling op het vóórkomen en beloop van angst- en depressieve stoornissen op latere leeftijd.
Het onderzoek laat zien dat alle vormen van mishandeling en verwaarlozing een risicofactor vormen voor het ontwikkelen van angst- en depressieve stoornissen op volwassen leeftijd, waarbij het sterkste verband werd gevonden voor het ontwikkelen van een gecombineerde angst en een depressieve stoornis. Hoe vaker verwaarlozing en misbruik samen voorkwamen, des te sterker was het verband met het ontstaan van angst en depressie.
Hovens: “Opvallend daarbij was dat, in tegenstelling tot mishandeling of verwaarlozing, negatieve levensgebeurtenissen zoals bijvoorbeeld het overlijden van één of beide ouders, echtscheiding van ouders of uithuisplaatsing, in de kindertijd géén rol speelden voor het ontwikkelen van angst- of depressieve stoornissen.”
Kindermishandeling
Uit het onderzoek blijkt verder dat kindermishandeling een belangrijke voorspeller is van een chronisch en ongunstig ziektebeloop. Bij mensen met een jeugdtrauma in de voorgeschiedenis werd een aantal risicofactoren geïdentificeerd die een belangrijke rol spelen in het ongunstige ziektebeloop van depressieve en angststoornissen. “Emotionele verwaarlozing en psychologisch misbruik zijn geassocieerd met een meer chronisch beloop en recidiveren van klachten van angst en depressie na een aanvankelijk herstel”, aldus Hovens, die op 29 oktober aanstaande promoveert op haar proefschrift over dit onderwerp.
De depressieve- en angststoornissen van patiënten die jeugdtrauma rapporteerden werden vergeleken met die van patiënten zonder jeugdtrauma. Hovens: “Bij de groep met een jeugdtrauma werd bij de eerste meting vastgesteld dat de klachten op vroegere leeftijd waren ontstaan, langer duurden, en dat er sprake was van meer en ernstigere angst- en depressieve symptomen, evenals meer comorbiditeit”.
Een voorgeschiedenis van jeugdtrauma bleek bovendien een belangrijke voorspeller voor het optreden van zowel een eerste als een zogeheten ‘recidief’ depressieve of comorbide periode in de twee jaar na de eerste meting.
Emotionele verwaarlozing het schadelijkst
Van alle vormen van jeugdtrauma is emotionele verwaarlozing de belangrijkste voorspeller, zo blijkt uit het het onderzoek van Hovens. “Die bevinding suggereert dat emotionele verwaarlozing ook de meest cruciale rol speelt in de relatie tussen jeugdtrauma en depressie en angst op latere leeftijd. Niet in de laatste plaats omdat emotionele verwaarlozing toch het kernelement is van een negatieve gezinscontext”.
Blootstelling aan jeugdtrauma wordt daarnaast in verband gebracht met een verstoorde hechting tussen ouder en kind, die kan leiden tot een ongunstige persoonlijkheidsontwikkeling en een ongezonde manier van omgaan met problemen en gebeurtenissen.
Psychosociaal functioneren
De gevolgen van verwaarlozing en mishandeling gaan echter verder dan alleen een verhoogd risico op angst- en depressieve stoornissen. Ook het psychosociaal functioneren van mensen, zoals het al dan niet hebben van werk, een inkomen, een sociaal netwerk, een partner en vrienden op volwassen leeftijd komt door jeugdtrauma in het gedrang. Daarnaast was jeugdtrauma geassocieerd met een kwetsbaarder persoonlijkheidsprofiel. Hovens: “Depressieve en angstige mensen met jeugdtrauma scoren hoger op neuroticisme, openheid, tobben, hopeloosheid en hulpeloosheid en zijn minder extravert, meegaand en consciëntieus, in vergelijking met de niet-getraumatiseerde mensen”.
Diagnostiek en behandeling
Hovens onderstreept nogmaals het belang van aandacht voor de mogelijke aanwezigheid van jeugdtrauma in het verleden, in het bijzonder bij een subgroep van patiënten met comorbide depressieve en angststoornissen of met een chronisch beloop. “Vraag expliciet en gedetailleerde naar jeugdtrauma in de voorgeschiedenis van je patiënt. Dat moet onderdeel zijn van de diagnostische evaluatie van patiënten met angst- en depressieve stoornissen, omdat je zo tot een snellere identificatie van patiënten met een groot risico voor een slechter en chronischer beloop kunt komen. Verder kan het bijdragen tot een verfijning van de diagnostiek en behandeling voor de individuele patiënt. De standaard behandelingen volgens de richtlijnen voor depressieve en angststoornissen zijn ontoereikend voor deze subgroep van patiënten”, aldus Hovens.
Therapeutische technieken
Daarnaast moet er niet alleen aandacht zijn voor de traumatische gebeurtenissen in de jeugd, maar de behandeling moet zich ook richten op ontwikkelingsspecifieke en relationele facetten. “Daarmee bedoelen we de verstoring van de hechtingsrelatie, problemen met het zelfbeeld en met het vertrouwen van belangrijke anderen. Therapeutische technieken zoals het verbeteren van de emotieregulerende vaardigheden en hechtingsstijlen en het vergroten van het probleemoplossend vermogen en de persoonlijke controle zijn daarin volgens Hovens belangrijk: “De therapeutische benadering die uitgaat van ‘empowerment’ binnen de veiligheid van een therapeutische relatie, is essentieel voor deze patiënten met jeugdtrauma in de voorgeschiedenis”.
Het is volgens de promovenda dan ook van groot belang om nieuwe behandelmodules te exploreren die zijn gericht op de psychologische en biologische kwetsbaarheid van deze groep mensen, en om die vervolgens ook daadwerkelijk te implementeren in toekomstige richtlijnen voor de behandeling van depressieve- en angststoornissen.
Signalering
Alles valt of staat volgens Hovens echter met signalering: “Aandacht voor vroegtijdige herkenning en signalering van jeugdtrauma is een belangrijke eerste stap in het kader van preventie. Hoewel emotionele verwaarlozing en emotioneel misbruik een groot maatschappelijk probleem vormen, zijn de schadelijke gevolgen daarvan voor het ontwikkelen van psychopathologie bij volwassenen lang onvoldoende erkend en aanzienlijk ondergewaardeerd. Hulpverleners in de jeugdzorg zouden standaard moeten screenen op emotionele verwaarlozing en emotioneel misbruik naast lichamelijk en seksueel misbruik”.
Interessant artikel? Meld u dan aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Mee discussiëren over dit artikel? Dat kan in onze LinkedIn-groep!
De samenvatting van het proefschrift van Jacqueline Hovens is te downloaden vanaf de site van de Universiteit Leiden.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013