De kern van narcisme begrijpen
On 18/03/2024 by Redactie StandardProf. Dr. Frans Schalkwijk, emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, legde in een interview met Blik op Hulp diepliggende vraagstukken van narcisme en de complexiteit van de gewetensfunctie bloot. Volgens Schalkwijk is het essentieel dat we verder kijken dan de narcistische persoonlijkheidsstoornis zoals geclassificeerd in de DSM-5, aangezien dit alleen de kenmerken van grandioos narcisme adresseert, en het concept van waakzaam narcisme buiten beschouwing laat.
“Het functioneren van het geweten bij grandioos en waakzaam narcisme vraagt om een diepere begrip van de onderliggende problematiek,” legt hij uit. De kernproblemen van narcisme—tekortschietende zelfregulatie, gebrekkige emotieregulatie, en interpersoonlijke moeilijkheden—spelen een cruciale rol in de dynamiek van het narcistische geweten.
Gewetensfunctie en narcisme: een complex samenspel
Het geweten fungeert als een psychische waakhond die bij narcisme vaak overactief is, voortdurend alert om het geïdealiseerde zelfbeeld te beschermen tegen dreigende zelfminachting. “Emotiewisselingen bij mensen met narcisme zijn rechtstreeks gekoppeld aan het zelfgevoel, in plaats van andersom,” merkt Prof. Schalkwijk op. Schaamte en schuld, normaal signaalgevers van een bedreigde identiteit, worden binnen narcisme als existentieel bedreigend ervaren, vooral schaamte, die iemand confronteert met persoonlijke tekortkomingen.
Interpersoonlijke relaties: het narcistische dilemma
Interpersoonlijk contact bij mensen met narcisme is vaak instrumenteel en niet gericht op wederkerigheid, maar op het stutten van het fragiele zelfgevoel. Prof. Schalkwijk benadrukt hoe een beperkte empathie—een resultaat van teleurstellende ervaringen in de vroege jeugd—bijdraagt aan de problemen die mensen met narcisme hebben met het geweten, omdat empathie een sleutelrol speelt in het evalueren van zelfwaardering en het begrijpen van de gevolgen van ons handelen voor anderen.
Signalering en bespreking: de uitdagingen voor professionals
Prof. Schalkwijk waarschuwt dat de narcistische dynamiek vaak onbewust is en dat vroegtijdige signalering en bespreking moeilijk zijn. “Voor degene zelf is de narcistische levenshouding zo vanzelfsprekend dat er zelf geen vraagtekens bij worden geplaatst,” verklaart hij.
De ervaring en opleiding van een professional spelen een significante rol bij het herkennen en behandelen van narcisme. Prof. Schalkwijk, zelf psychoanalyticus, heeft een rijke ervaring met het behandelen van narcisme en herkent zelfs waakzame narcistische trekken binnen de hulpverlening.
Betrekken van naasten
Het ondersteunen en betrekken van partners, ouders en familie is ingewikkeld bij narcisme vanwege de gevoeligheid voor krenkingen en het vaak onbewuste karakter van de problematiek. Prof. Schalkwijk adviseert:
“Uitleg over de dynamiek kan naasten helpen omgaan met narcisme. Het is van cruciaal belang dat men waakzaam blijft voor hulpverleners die snelle ‘genezing’ beloven.”
Begrijpen van mensen met narcisme
In de behandeling van narcisme raadt Prof. Schalkwijk aan om geduld te hebben en tijd te nemen voor het opbouwen van een therapeutische relatie. Een langdurige behandeling is vaak noodzakelijk, en te snelle veranderingen nastreven kan leiden tot een voortijdige beëindiging van de therapie.
Voor de toekomst is het belangrijk dat patiënten inzicht krijgen in het persoonlijke lijden dat narcisme met zich meebrengt. “Eenzaamheid, zich onbegrepen voelen, kwetsbaarheid in relaties of werkproblemen zijn beperkend,” stelt Prof. Schalkwijk. Het is nodig dat patiënten een interesse in anderen ontwikkelen en ervaren dat anderen niet per definitie teleurstellend zijn.
Zelfreflectie en voorbij gedrag kijken
Het werken met mensen met narcisme vraagt om een zorgvuldige en geduldige benadering van professionals die gewapend zijn met kennis en empathie. Door te begrijpen wat er onder de oppervlakte van narcistisch gedrag schuilgaat, kunnen hulpverleners en leerkrachten meer effectief ondersteuning bieden en een positieve invloed uitoefenen op de levens van degenen die worstelen met deze problematiek.
Een genuanceerd begrip van narcisme en de gewetensfunctie blijkt essentieel voor iedere professional die met deze complexe problematiek werkt. Dit vraagt niet alleen om technische kennis, maar ook om een hoge mate van zelfreflectie en het vermogen om voorbij het zichtbare gedrag te kijken naar de innerlijke worstelingen van het individu.
Het congres over Narcisme, waarop Frans Schalkwijk onlangs over dit onderwerp sprak, is vanaf 1 april 2024 gedurende 30 dagen on-demand te volgen. Klik hier voor meer informatie.
Frans Schalkwijk is opgeleid als psychotherapeut. Hij volgde de opleiding tot psycho-analyticus en promoveerde op muziektherapie. Tot voor kort was Frans Schalkwijk circa 20 jaar werkzaam als rapporteur pro Justitia. Zijn aandachtsgebieden zijn schuld & schaamte en narcisme. Momenteel doet hij onderzoek naar de beschrijvende diagnostiek van het geweten.
Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!
Meediscussiëren over dit en andere artikelen kan in onze LinkedIn-groep.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013