Soorten agressie verschillen tussen persoonlijkheidsstoornissen
On 06/01/2014 by Redactie StandardEr zijn verschillende soorten agressie te onderscheiden bij aan de ene kant mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) en aan de andere kant de mensen die lijden aan een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP). Dat is voor onder meer hulpverleners belangrijk om te weten omdat deze twee verschillende soorten agressie elk op een andere manier getriggerd worden. Dr. Jill Lobbestael van de Universiteit Maastricht kwam tot deze conclusies op basis van een onderzoek waarin zij, samen met haar mede-onderzoekers, mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis en mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis boos maakte om daarna hun reacties in kaart te brengen.
Fases van agressief gedrag
Om de verschillende soorten agressie beter te kunnen begrijpen, is het volgens Lobbestael van belang om te begrijpen welke fases iemand doorloopt die agressief gedrag laat zien. Concreet gaat het om 6 fases:
- Alles begint met het opvangen van signalen. Want wat mensen niet waarnemen, daar reageren ze tenslotte ook niet op.
- Vervolgens worden signalen geïnterpreteerd. Wat bedoelde degene wiens gedrag opgevangen werd? Was het naar mij gericht of niet? Was het goed bedoeld, per ongeluk of kwade opzet? De antwoorden op dit soort vragen bepalen mede hoe mensen op het gedrag van anderen reageren.
- Vervolgens formuleren mensen doelen ten aanzien van het opgevangen en geïnterpreteerde signaal en bepaalt hij of zij wat met de uitzender van het signaal bereikt dient te worden. Als een signaal bijvoorbeeld als bedreigend werd geïnterpreteerd, dan kan het doel bijvoorbeeld zijn om veilig te blijven.
- Daarna wordt er een oplossing bedacht. Veilig blijven kan bijvoorbeeld bereikt worden door te vechten, te vluchten of aardig te doen.
- Aansluitend overwegen mensen de effectiviteit van de gekozen oplossingsstrategie en
- Voeren zij hun respons uit.
Denkfouten in verschillende fasen van dit proces leiden volgens Lobbestael tot verschillende soorten agressie.
Verschillende soorten agressie
Zoals gezegd zijn er verschillende soorten agressie bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis enerzijds en mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis anderzijds. Lobbestael: “Fysiologische woedereacties bij Borderline patiënten nemen sneller toe dan bij mensen met andere stoornissen en gezonde mensen. Antisociale patiënten blijven er redelijk koel onder. Fysiologisch in ieder geval. Dat suggereert dat agressie bij mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis kouder is: meer gecontroleerd”.
Verklaringen
Deze verschillende soorten agressie kunnen volgens de onderzoekster verklaard worden op basis van waar het fout gaat in de 6 fases van het ontstaan van agressie. “Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben de neiging om te bedoelingen van andere mensen te misinterpreteren. “Het gaat bij hen dus om een fout in stap 2. Wanneer we mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis op basis van een verhaaltje iemands bedoelingen laten interpreteren, dan gaan zij er relatief vaak van uit dat de ander kwade bedoelingen had, terwijl dat helemaal niet zo hoefde te zijn. Deze interpretatiefout vormt dan de basis voor hun verdere, soms agressieve, gedrag”.
Dat is volgens haar één van de twee soorten agressie, die ook wel reactieve agressie wordt genoemd. “Het gaat om impulsieve agressie, die als doel heeft om een vermeende dreiging weg te nemen”.
Agressie bij antisociale persoonlijkheidsstoornis
De tweede van deze uiteenlopende soorten agressie is wat zij proactieve agressie noemt. Het gaat dan om gecontroleerde agressie, die met name bij mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis voorkomt. De vorm van agressie wordt gekenmerkt doordat deze meer gecontroleerd is dan reactieve agressie en bovendien niet tot doel heeft om een bedreiging te neutraliseren. Lobbestael: “Het gaat bij deze vorm van agressie veelal om het bereiken van instrumentele doelen, zoals het verwerven van macht of geld. Deze mensen misinterpreteren dus niet het gedrag van anderen, maar hebben doelen met mensen die zij koste wat het kost willen bereiken. En wanneer dat betekent dat ze daar agressief gedrag voor moeten laten zien, dan zullen zij dat doen om hun doelen te bereiken”.
Omgaan met verschillende soorten agressie
Volgens Lobbestael hebben de opgedane inzichten in hoe verschillende soorten agressie een rol spelen bij mensen met een borderline- of antisociale persoonlijkheidsstoornis ook klinische implicaties. “Zo kan het voor de diagnostiek en de behandeling van deze mensen belangrijk zijn om soms moties op te roepen om te zien hoe ze daarop reageren. Ook het gebruik van agressie gedragstaken in de behandeling kan helpend zijn in het therapeutisch proces”. De behandeling dient volgens haar dan ook (mede) gericht te zijn op het normaliseren van de denkfouten die deze patiënten maken in het doorlopen van de zes fases van agressieontwikkeling.
De belangrijkste tip van Lobbestael: ” Wees als begeleider of behandelaar heel duidelijk, want als je niet duidelijk genoeg bent, geef je mensen de kans om je bedoelingen te misinterpreteren”.
Interessant artikel? Blijf op de hoogte van toekomstige artikelen via onze gratis nieuwsbrief!
Dit artikel over diverse soorten agressie bij mensen met een borderline- of antisociale persoonlijkheidsstoornis is het vierde en laatste in een reeks van vier artikelen over het werken met mensen met borderline of antisociale persoonlijkheidsstoornis. Eerder verschenen in deze reeks artikelen over de prognose van mensen met borderline, het effect van psychotherapie en diagnostiek en behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij adolescenten.
You may also like
Archieven
- april 2024
- maart 2024
- februari 2024
- januari 2024
- december 2023
- november 2023
- oktober 2023
- september 2023
- augustus 2023
- juni 2023
- mei 2023
- april 2023
- maart 2023
- februari 2023
- januari 2023
- december 2022
- november 2022
- oktober 2022
- september 2022
- juni 2022
- mei 2022
- februari 2022
- januari 2022
- december 2021
- november 2021
- oktober 2021
- september 2021
- augustus 2021
- juni 2021
- april 2021
- maart 2021
- februari 2021
- januari 2021
- november 2020
- oktober 2020
- september 2020
- augustus 2020
- juli 2020
- juni 2020
- mei 2020
- april 2020
- maart 2020
- februari 2020
- januari 2020
- december 2019
- november 2019
- oktober 2019
- september 2019
- augustus 2019
- juni 2019
- mei 2019
- april 2019
- maart 2019
- februari 2019
- januari 2019
- december 2018
- november 2018
- oktober 2018
- september 2018
- augustus 2018
- juli 2018
- juni 2018
- mei 2018
- april 2018
- maart 2018
- februari 2018
- januari 2018
- december 2017
- november 2017
- oktober 2017
- september 2017
- juni 2017
- mei 2017
- april 2017
- maart 2017
- februari 2017
- januari 2017
- december 2016
- november 2016
- oktober 2016
- september 2016
- augustus 2016
- juli 2016
- juni 2016
- mei 2016
- april 2016
- maart 2016
- februari 2016
- januari 2016
- december 2015
- november 2015
- oktober 2015
- september 2015
- augustus 2015
- juli 2015
- juni 2015
- mei 2015
- april 2015
- maart 2015
- februari 2015
- januari 2015
- december 2014
- november 2014
- oktober 2014
- september 2014
- juli 2014
- juni 2014
- mei 2014
- april 2014
- maart 2014
- februari 2014
- januari 2014
- december 2013
- november 2013
- oktober 2013
- september 2013