Blik op hulp

Contextfactoren, zoals bijvoorbeeld kenmerken van het team en de groep cliënten met een (L)VB hebben een grotere invloed op de houding en het gedrag van begeleiders ten aanzien van agressie dan individuele begeleider-kenmerken. Dat concludeert Maartje Knotter in haar proefschrift. Tegelijkertijd stelt zij vast dat trainingsprogramma’s om begeleiders te scholen in de omgang met agressie, nauwelijks aandacht hebben voor beïnvloeding van het team en inbedding in een organisatieklimaat. Knotter onderzocht in verschillende studies respectievelijk 121 en 475 begeleiders, die verdeeld waren over 71 teams binnen 8 organisaties in de zorg voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking. Op het jaarlijks congres over externaliserende gedragsproblemen zal zij uitvoerig stilstaan bij de factoren die bijdragen aan een goede omgang met agressie binnen de zorg voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking.

Teamprocessen

“Organisaties in de zorg voor mensen met (L)VB zouden meer aandacht moeten hebben voor de invloed van teamprocessen op het handelen van begeleiders”, stelt Knotter. “Niet alleen door aandacht te hebben voor formele teamprocessen, maar ook en wellicht vooral voor de informele teamprocessen. Het werkklimaat wordt echter zeker ook beïnvloed door een organisatieklimaat. Het is voor zorgorganisaties dus balanceren tussen het bieden van een veilig werkklimaat aan begeleiders en het bieden van ondersteuning met ruimte voor zelfbepaling aan mensen met een verstandelijke beperking. Juist ook als die om welke reden dan ook kampen met agressieproblemen”.

Irritant

Vaak wordt er hard geoordeeld over mensen met de kenmerken van een (licht) verstandelijke beperking. Knotter verzet zich daar met klem tegen. “Deze mensen moeten, zelfs als zij zich agressief gedragen, beschouwd worden als personen met rechten en mogelijkheden. Het zijn mensen met behoefte aan afgestemde ondersteuning. Te vaak worden deze mensen nog gezien als complexe, grens overschrijdende en irritante personen. Hun agressie of boosheid kan soms een reactie op een door hen ervaren bedreigende of stressvolle situatie zijn. Het is daarom altijd belangrijk de achterliggende oorzaken te onderzoeken wanneer je in aanraking komt met een situatie waarbij iemand met een verstandelijke beperking agressief is. Je moet je telkens afvragen wat de mogelijke verklaringen zijn voor dit gedrag en wat de achterliggende noden zijn”.

Interventies

Niet alleen de organisatie en de basishouding van hulpverleners en begeleiders zijn volgens Knotter van belang. “In interventies die als doel hebben de agressieproblemen van een persoon met een verstandelijke beperking te verminderen, moet op zijn minst aandacht zijn voor het verminderen van stressvolle ervaringen en situaties in het leven van die persoon. Ook moeten ze gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van het contact met belangrijke anderen. Dat kan bijvoorbeeld door begeleiders te trainen op welke wijze zij kunnen motiveren en ondersteunen bij het maken van eigen keuzes”.

Kwaliteit van leven

Aandacht voor de kwaliteit van het leef-, werk- of schoolklimaat van mensen met een (L)VB in interventies zouden volgens Knotter kunnen resulteren in een hogere kwaliteit van leven. Knotter: “De personen die veel kleur geven aan dit klimaat zijn de begeleiders. Zij hebben daarbij, net zoals de persoon met een beperking zelf, recht op een kwalitatief goed werkklimaat met optimale ondersteuning vanuit de organisatie”.

Interessant artikel? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!