Blik op hulp

Foto: Mustafa Khayat

In de hele discussie over de opvang van de vluchtelingen werd er tijdens de algemene beschouwingen door diverse partijen verwezen naar onze zogenoemde joods-christelijke waarden. ‘Als we onze eigen waarden en normen, onze eigen joods-christelijke traditie niet meer overeind kunnen houden dan is dat een bedreiging voor onze veiligheid en zekerheden’ aldus Buma (CDA). Volgens van der Staaij (SGP) staan deze waarden ‘onder druk’ en volgens Wilders (PVV) worden deze waarden ‘bedreigd en van ons afgepakt’. Alle drie hebben ze gelijk, alleen wel op een andere manier dan dat ze dit waarschijnlijk bedoelden.
Wat zijn die joods-christelijke waarden waar de politici te pas en te onpas naar verwijzen eigenlijk?
De belangrijkste christelijke waarde is die van de naastenliefde. Hieruit zijn een groot aantal normen af te leiden. In de 7 werken van barmhartigheid vinden we het gebod om vreemdelingen op te nemen, de naakten te kleden en de hongerigen te voeden. Zo ongeveer het bekendste verhaal in de christelijke leer is het verhaal van de barmhartige Samaritaan, die zonder er zelf enig profijt van te hebben het leven van een vreemdeling redt. Heb uw naaste, inclusief uw vijanden lief, is het belangrijkste door Jezus opgelegde gebod. In de joodse leer kennen we de mitswa tsedaka: het gebod om een tiende van je vermogen aan de armen te schenken. De islam kent overigens ook een dergelijk gebod: zakat; de plicht om de onrechtvaardigheid op te heffen en de eerlijke verdeling te bevorderen door altijd een deel aan de armen te geven.

Vrijheid, gelijkheid en broederschap

Uit deze geboden kunnen we de waarden solidariteit (met de armen) en gelijkwaardigheid (van alle mensen) destilleren. Bij ons wordt dit onder andere tot uitdrukking gebracht in artikel 1 van onze grondwet met daarin een expliciet verbod op discriminatie (norm). Kijken we naar de politieke geschiedenis van Nederland dan staan we vooral bekend om onze ‘tolerantie’ (ten aanzien van andersdenkenden) en om onze vrijheid, vervat in de vrijheidsrechten zoals vrijheid van godsdienst en meningsuiting.
Toen Wilders tijdens de algemene beschouwingen werd gevraagd naar een voorbeeld van onze westerse waarden zei hij: ‘Het beschermen van het eigen volk’. Kijken we naar onze Nederlandse geschiedenis dan is dat de afgelopen 4 eeuwen alleen tijdens de bezetting door de nazi’s een leidend credo geweest, waarbij ‘eigen volk’ wel een heel enge omschrijving kreeg: alleen niet-gehandicapte, blanke, heteroseksuele, christelijke mensen met een nationaalsocialistische politieke opvatting. Alle anderen behoorden niet tot het ‘eigen volk’ en liepen het risico op transportatie naar werk- en vernietigingskampen.

Handelen conform je waarden

Toch heeft Wilders gelijk dat onze waarden bedreigd worden en van der Staaij dat ze onder druk staan. Want is het niet zo dat de asielzoekers vluchten omdat hun vrijheid (om te leven) bedreigd wordt, omdat hun gedachtengoed en handelen niet getolereerd worden doordat ze gedwongen worden het gedachtengoed van IS te onderschrijven? Vrijheid is de belangrijkste liberale waarde en we hebben haar altijd verdedigd, zowel in ons eigen land als elders – denk aan de vele VN-missies. En we tolereren andersdenkenden, dat hebben we althans altijd gedaan, en we namen vreemdelingen op en we voedden de hongerigen en we kleedden de naakten, want we waren solidair met hen die lijden. Dát zijn onze waarden en ze staan onder druk als we ze niet meer in ons handelen tot uitdrukking brengen. Want waarden zijn zaken die je nastreeft, waar je aan hecht, die je gerealiseerd wilt zien. En het zijn ook deze waarden die je terugvindt in de beroepscodes van alle zorgprofessionals in Nederland; van de arts tot de maatschappelijk werker, van de wijkverpleger tot de jeugdzorgwerker. En als Buma bedoelde dat het in deze tijd moeilijk en zwaar is om nog te handelen conform onze waarden, dan heeft hij gelijk. Het is moeilijk en het vraagt van ons allen een inspanning, maar trots zijn op onze morele overtuigingen blijkt alleen uit ons handelen.

Drs. Carin Wevers

Drs. Carin Wevers is docent aan Zuyd Hogeschool, eigenaar van filosofiepraktijk de vrije radikaal en vaste columnist van Blik op Hulp.

Interessante column? Meld u dan snel aan voor onze gratis nieuwsbrief en mis nooit meer iets!

Discussieer mee over deze column in onze LinkedIn groep.